Na jakie ulgi i ułatwienia w ZUS mogą liczyć przedsiębiorcy?

Dla właścicieli firm, zwłaszcza tych niewielkich, wysokość miesięcznych składek ubezpieczeniowych opłacanych do ZUS to nierzadko spore obciążenie finansowe. Niemniej jednak niektórzy z nich mogą liczyć na pewne ulgi. O wiele mniej muszą bowiem co miesiąc odprowadzać do ZUS osoby dopiero rozpoczynające działalność gospodarczą niż te, które prowadzą firmę już od kilku lat. Również emeryci i renciści prowadzący działalność opłacają składki na preferencyjnych warunkach. Z kolei osoby posiadające status osoby niepełnosprawnej mogą uzyskać refundację części składek, które opłacają do ZUS. Natomiast dla tych, którzy samodzielnie prowadzą firmę, z pewnością dużym ułatwieniem jest to, że nie muszą zaprzątać sobie głowy comiesięcznym przekazywaniem rozliczeń do ZUS.

Ulga dla nowych przedsiębiorców

Każdy przedsiębiorca może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od dowolnie zadeklarowanej przez siebie podstawy. Generalnie jednak zaproponowana przez niego kwota nie może być niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty rocznego limitu podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych na dany rok kalendarzowy. Natomiast dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą minimalna miesięczna podstawa wymiaru składek społecznych jest znacznie niższa. Wynosi ona bowiem tylko 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. W 2012 r. jest to kwota 450 zł (tj. 30% z kwoty 1.500 zł).

Prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od obniżonej podstawy wymiaru nie przysługuje wszystkim osobom "startującym" w biznesie. Tylko bowiem osoby, które rozpoczynają działalność gospodarczą na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, mogą korzystać z tej preferencji. Do grona osób, które nie są do niej uprawnione, zalicza się przedsiębiorców, którzy:

• prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania obecnej działalności prowadzili inną pozarolniczą działalność,
   
• wykonują na rzecz byłego pracodawcy takie same czynności wchodzące w zakres obecnie wykonywanej działalności gospodarczej, jakie przed dniem jej rozpoczęcia wykonywali w ramach stosunku pracy (lub spółdzielczego stosunku pracy) w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym.

Z ulgi nie mogą też skorzystać m.in. wspólnicy spółek jawnych, komandytowych lub partnerskich oraz wspólnik jednoosobowej spółki z o.o.

Nowy przedsiębiorca może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od obniżonej podstawy wymiaru przez 24 miesiące kalendarzowe. Okres ten liczy się od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej. Przy jego ustalaniu bierze się pod uwagę pełne miesiące kalendarzowe (przykład 1). Wlicza się do niego czas, w którym przedsiębiorca nie miał obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, np. z powodu zawieszenia działalności gospodarczej czy podlegania tym ubezpieczeniom z innego tytułu (przykład 2).

Jednym z warunków korzystania przez przedsiębiorcę z "ulgowego" opłacania składek społecznych jest niewykonywanie działalności na rzecz byłego pracodawcy. Aby móc korzystać z preferencji, trzeba go spełniać przez cały okres korzystania z uprawnienia, a nie tylko w pierwszym dniu bądź w pierwszym roku prowadzenia działalności. Jeśli jednak przedsiębiorca w trakcie korzystania z ulgi będzie w ramach działalności świadczył usługi na rzecz byłego pracodawcy i będą to takie same czynności, które wcześniej wykonywał na podstawie umowy o pracę - utraci do niej prawo. Wówczas w okresie wykonywania usług dla byłego pracodawcy będzie musiał opłacać składki społeczne na ogólnych zasadach (tj. od co najmniej 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego).

Przedsiębiorca ma prawo opłacać obniżone składki społeczne, jeśli w ramach działalności wykonuje dla byłego pracodawcy inne czynności niż świadczone wcześniej.

Ulga w składce zdrowotnej

Osoby prowadzące własną firmę muszą płacić z tego tytułu obowiązkową składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Jest tak nawet wtedy, gdy przedsiębiorca nie ma obowiązku opłacania składek społecznych.

Niektórym jednak przedsiębiorcom przepisy o ubezpieczeniu zdrowotnym dają prawo do zwolnienia z obowiązku opłacania składki na to ubezpieczenie lub obniżenia tej składki do wysokości zaliczki na podatek dochodowy opłacanej z działalności. Przysługuje ono emerytom i rencistom oraz osobom zaliczonym do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

» emeryci i renciści

Składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności nie opłaca przedsiębiorca, którego świadczenie emerytalne lub rentowe (brutto) nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia (obecnie 1.500 zł).

Przy czym zwolnienie z obowiązku opłacania składki zdrowotnej z działalności jest możliwe tylko w przypadku, gdy taka osoba:

• uzyskuje z działalności przychody w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury, tj. kwoty 399,59 zł, czyli 50% z kwoty 799,18 zł, tyle bowiem wynosi obecnie kwota najniższej emerytury (przykład 3) lub
   
• podatek dochodowy z prowadzonej działalności opłaca w formie karty podatkowej.

Przedsiębiorca może skorzystać z tego zwolnienia wyłącznie w tych miesiącach, w których spełnia wskazane warunki. Korzystając z ulgi nadal podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. W związku z tym musi co miesiąc składać do ZUS dokumentację rozliczeniową.

» osoby niepełnosprawne

Z obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne są również zwolnieni niektórzy niepełnosprawni przedsiębiorcy. Ulga ta dotyczy osób posiadających ustalony znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności. Podobnie jednak jak osoby z prawem do emerytury lub renty, również te osoby muszą spełniać określone kryteria, tj.:

1) uzyskiwać z działalności przychody w wysokości nieprzekraczającej w przeciągu miesiąca 50% kwoty najniższej emerytury, czyli kwoty 399,59 zł lub

2) opłacać z tej działalności podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

Z ulgi tej mogą też korzystać przedsiębiorcy, którzy co prawda nie mają ustalonego właściwego stopnia niepełnosprawności, ale posiadają odpowiednie orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o ustalonym stopniu niezdolności do pracy. Jest ono bowiem traktowane na równi z odpowiadającym mu orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności. W tym przypadku zwolnienie z obowiązku opłacania składki zdrowotnej nie jest uzależnione od wysokości pobieranego świadczenia rentowego. Wobec czego mogą z niego korzystać również renciści pobierający stosunkowo wysokie świadczenie rentowe (tj. wyższe niż 1.500 zł).

Z kolei przedsiębiorca legitymujący się umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności, dla którego prowadzona działalność stanowi jedyne źródło przychodu, może opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości nieprzekraczającej kwoty należnej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. Ulgi tej nie stosuje się jednak wobec niepełnosprawnych przedsiębiorców opłacających podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych lub w formie karty podatkowej.

Refundacja z PFRON

Posiadanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności nie zwalnia natomiast przedsiębiorcy z opłacania obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne z racji prowadzonej firmy. Osoby niepełnosprawne opłacające składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej mogą jednak korzystać ze wsparcia udzielanego przez PFRON w postaci częściowego zwrotu tych składek. Fundusz ten refunduje bowiem osobie niepełnosprawnej, wykonującej działalność gospodarczą, obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe do wysokości odpowiadającej wysokości składki, której podstawą wymiaru jest:

• 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek emerytalno‑rentowych,
   
• 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą).

Wysokość tej refundacji uzależniona jest od stopnia niepełnosprawności przedsiębiorcy (patrz tabela).

Przedsiębiorca zainteresowany zrefundowaniem części opłaconych do ZUS składek ubezpieczeniowych powinien złożyć w PFRON odpowiedni wniosek. Należy go przekazać w terminie do ostatniego dnia miesiąca, w którym upłynął obowiązujący termin do opłacenia składek społecznych. Trzeba jednak pamiętać, że warunkiem nabycia prawa do refundacji składek przez PFRON jest ich terminowe opłacenie w całości.

Wn-U-G - na tym formularzu można wnioskować o refundację opłaconych składek ubezpieczeniowych.

Zwolnienie z przekazywania rozliczeń

Przedsiębiorca, który opłaca składki wyłącznie za siebie (bądź za osoby z nim współpracujące), nie musi co miesiąc pamiętać o tym, aby przekazać do ZUS dokumenty rozliczeniowe. Wystarczy, że w odpowiedniej wysokości zapłaci należne składki ubezpieczeniowe. Jest on zwolniony z tego obowiązku pod dwoma warunkami:

1) w stosunku do poprzedniego miesiąca nie nastąpiły żadne zmiany,

2) w ostatnio złożonych dokumentach rozliczeniowych zadeklarował do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne kwoty w wysokości najniższej obowiązującej go podstawy wymiaru składek (bądź obowiązującej osobę z nim współpracującą).