Ochrona przed potrąceniami dotyczy głównie wynagrodzenia za pracę. Natomiast osoba świadcząca pracę na podstawie cywilnoprawnej może liczyć na taką ochronę tylko wówczas, gdy zostaną spełnione określone przesłanki. Jeżeli one nie wystąpią, pensja zleceniobiorcy może zostać oddana komornikowi nawet w całości.
Praca na zleceniu jedynym dochodem
Przepisy dotyczące ochrony wynagrodzenia przed potrąceniami znajdują się głównie w Kodeksie pracy. Regulacje tego aktu prawnego, określając zasady dokonywania potrąceń, odnoszą się tylko do wynagrodzenia za pracę. Nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku wynagrodzenie z tytułu umów cywilnoprawnych (m.in. z umowy zlecenia) może być przedmiotem potrącenia bez żadnych ograniczeń. Zasady przeprowadzania egzekucji w odniesieniu do dochodów z tych źródeł określa Kodeks postępowania cywilnego. Pod pewnymi warunkami dopuszcza on odpowiednie stosowanie przepisów o potrąceniu z wynagrodzenia za pracę, w przypadku zajęcia wynagrodzenia z innych tytułów prawnych (np. z umów cywilnoprawnych). Przepis art. 833 § 2 K.p.c. stanowi, że m.in. w odniesieniu do świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania, egzekucję przeprowadza się w granicach określonych w Kodeksie pracy.
Kodeks postępowania cywilnego nie precyzuje, co należy rozumieć pod pojęciem świadczeń powtarzających się czy też zapewnienia utrzymania. Z pewnością świadczeniem powtarzającym się będzie wypłacane co miesiąc wynagrodzenie z umowy zlecenia zawartej np. na rok. Można też zakwalifikować do takich świadczeń dochody ze wspomnianej umowy, odnawianej co miesiąc (co jest często spotykane w praktyce). Trzeba jednak zasygnalizować, iż przy takim skonstruowaniu umowy zlecenia może wystąpić ryzyko poddania przez organ egzekucyjny w wątpliwość "powtarzalności" wynagrodzenia z takiej umowy, z uwagi na brak pewności co do tego, że zostanie ona zawarta na kolejny miesiąc. Z punktu widzenia dłużnika - zleceniobiorcy korzystniejsze jest więc zawarcie umowy cywilnej na dłuższy okres czasu, zapewniający stałość i cykliczność wypłat. Odnośnie wymogu, aby świadczenia powtarzające się, o których mowa w art. 833 § 2 K.p.c., miały na celu zapewnienie utrzymania, to chodzi tu o zapewnienie dochodów pozwalających na bieżące, codzienne utrzymanie na przeciętnym, a nawet minimalnym poziomie. Przepis ten nie dotyczy więc takich dochodów, z których mogą być nabywane dobra luksusowe lub które mogą posłużyć do inwestycji.
Jeżeli jednak dochód z umowy zlecenia spełnia przesłanki wymagane przez art. 833 § 2 K.p.c., tzn. jest to regularny dochód zleceniobiorcy, będący podstawą jego codziennego utrzymania, wówczas ochrona przed potrąceniami będzie oparta o korzystniejsze dla zatrudnionego przepisy Kodeksu pracy. W takim przypadku nie znajdą jednak zastosowania regulacje o kwocie wolnej (która dotyczy ściśle wynagrodzenia pracowniczego), a jedynie o maksymalnej wysokości potrąceń. Ponadto w omawianej sytuacji nie podlegają egzekucji pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej potrąceniu części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty (art. 829 pkt 5 K.p.c.). Należy przy tym pamiętać, że o tym, czy można zastosować kodeksowe zasady ochrony przed potrąceniami decyduje nie pracodawca, a komornik. W zawiadomieniu o zajęciu innych wierzytelności (tj. niedotyczących wynagrodzenia za pracę) powinien on wskazać, że egzekucja odbywa się z uwzględnieniem zasad wynikających z Kodeksu pracy.
Etat przy zleceniu wyłącza ochronę
Sytuacja pracownika, który oprócz umowy zlecenia jest związany z pracodawcą umową o pracę, z punktu widzenia ochrony przed potrąceniami jest o wiele trudniejsza niż sytuacja osoby, która jest jedynie zleceniobiorcą. W przypadku zbiegu etatu i zlecenia wykluczone jest uznanie, że stosunek cywilnoprawny jest jedynym źródłem utrzymania. Odpada więc podstawowa przesłanka zastosowania norm chroniących pracownika przed nadmiernymi potrąceniami. Tylko wyjątkowo można by rozważyć zakwalifikowanie dochodu z umowy zlecenia występującej obok umowy o pracę jako świadczenia powtarzającego się, mającego na celu utrzymanie - tj. w sytuacji, gdy wynagrodzenie z umowy o pracę byłoby bardzo niskie i nie zapewniało egzystencji nawet na najniższym poziomie. Takiej oceny może jednak dokonać tylko organ egzekucyjny. Jeżeli w przypadku zbiegu wynagrodzenia za pracę i zlecenia komornik nie wskaże, że należy stosować potrącenia na zasadach wynikających z Kodeksu pracy, wówczas pensja ze zlecenia podlega potrąceniu w całości. Zleceniobiorca nie musi nawet mieć zagwarantowanego tzw. minimum egzystencji w postaci jednorazowej kwoty niezbędnej na utrzymanie dłużnika i jego rodziny przez dwa tygodnie (art. 829 pkt 5 K.p.c.). Funkcję takiego minimum w tym przypadku spełnia bowiem kwota wolna, stosowana przy dokonywaniu potrącenia z wynagrodzenia za etat. Wyłączenie spod egzekucji z wynagrodzenia zleceniobiorcy jednorazowo kwoty zapewniającej dwutygodniowe utrzymanie wystąpi natomiast w sytuacji, kiedy strony wiąże tylko umowa cywilnoprawna, a komornik w piśmie o zajęciu nie zastrzegł, iż do potrąceń z wierzytelności (tu: wynagrodzenia) z tej umowy powinny być odpowiednio stosowane przepisy o potrąceniu z wynagrodzenia za pracę.
Dochód z umowy o dzieło, z powodu jego jednorazowego charakteru, nie korzysta z "pracowniczej" ochrony przed potrąceniami.
Potrąceń z umowy zlecenia, podobnie jak z umowy o pracę, dokonuje się z kwoty wynagrodzenia netto, tj. po odliczeniu obciążeń podatkowo-składkowych. Jeżeli mamy do czynienia z równoległym występowaniem (w tej samej firmie) zatrudnienia pracowniczego i cywilnoprawnego, wówczas potrąceń z wynagrodzenia ze stosunku pracy dokonujemy w oparciu o przepisy K.p. Natomiast pensję ze zlecenia, po dokonaniu odliczeń podatkowo-składkowych, oddajemy komornikowi w pełnym zakresie potrącenia. Przy czym do dokonania potrąceń z umowy zlecenia w omawianym przypadku wystarczy pismo komornika o zajęciu wynagrodzenia za pracę. Wówczas to pojęcie obejmuje nie tylko pensję typowo pracowniczą, ale również wynagrodzenie za zlecenie.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
Ustawa z dnia 17.11.1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. nr 43, poz. 296 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
