Określenie miejsca pracy w umowie o pracę

Czy w umowie o pracę pracowników budowlanych jako miejsce świadczenia pracy można zamiast wskazania konkretnej miejscowości wpisać, że jest nim miejsce, w którym pracodawca w danym czasie realizuje projekt?

Orzecznictwo dopuściło możliwość wskazania w umowie o pracę miejsca/miejsc wykonywania pracy w sposób wskazany w pytaniu.

Miejsce pracy zatrudnionych pracowników powinno być adekwatne do charakteru wykonywanych zadań. Niektórym pracodawcom, ze względu na specyfikę wykonywanej działalności, niełatwo jest podać konkretną miejscowość jako miejsce wykonywania pracy z uwagi na fakt, że w chwili zawierania umowy takie miejsce nie jest znane (przykładowo do takich należą firmy z branży budowlanej). Osoba podejmująca pracę u pracodawcy działającego na terenie całej Polski, musi liczyć się z tym, iż np. budowy realizowane są przez niego w wielu miejscach na terenie kraju, co ma związek z uczestnictwem w przetargach ogłaszanych w różnych miejscowościach. Ma zatem od początku wiedzę na temat tego, że jej miejscem pracy nie będzie miejscowość, w której znajduje się siedziba pracodawcy ani nawet miejscowość, w której pracodawca w chwili zawierania z nią umowy o pracę jest aktywny. W takich warunkach wskazywanie w umowie o pracę konkretnej miejscowości miałoby charakter ewidentnie fikcyjny. Przyjęcie tego typu fikcji tylko po to, aby sprostać wymogom Kodeksu pracy byłoby oczywiście niekorzystne dla pracodawcy. Byłby on bowiem zwykle zmuszony do wypłacania pracownikom należności z tytułu podróży służbowych, które faktycznie nie miały miejsca.

Mając na względzie powyższe, Sąd Najwyższy w wyroku z 19 marca 2008 r. (sygn. akt I PK 230/07, OSNP 2009/13-14/176) przesądził po pierwsze, że pracownik może mieć stałe i niestałe (ruchome, zmienne) miejsce pracy. Spełnienie wymagania przewidzianego w art. 29 § 1 pkt 2 K.p. może więc polegać na wskazaniu stałego miejsca pracy, na wskazaniu obok stałego miejsca pracy także niestałego miejsca (miejsc) wykonywania pracy bądź niestałych (zmiennych) miejsc pracy określonych w dostateczny sposób. Należy przyjąć, że istotą tak zwanego ruchomego (zmiennego) miejsca pracy, odróżniającą go od obszarowego miejsca pracy, jest jego punktowość, z tym jednak, że punkt ten może być zmieniany. Po drugie w orzecznictwie wskazano następnie, że: "(...) Pracownik przedsiębiorstwa budowlanego realizującego inwestycje w różnych miejscowościach może mieć w umowie o pracę określone miejsce wykonywania pracy (art. 29 § 1 pkt 2 K.p.) jako miejsce, gdzie pracodawca prowadzi budowy lub innego rodzaju stałe prace, ewentualnie ze wskazaniem na jakim obszarze.

(...) Każdorazowo stałym miejscem pracy takiego pracownika w rozumieniu art. 77⁵ § 1 K.p. jest to miejsce spośród określonych w umowie o pracę, w którym pracownik przez dłuższy czas, systematycznie świadczy pracę." (por. uchwała SN z 9 grudnia 2011 r., sygn. akt II PZP 3/11, OSNP 2012/15-16/186).

Zapis w umowie o pracę musi wskazywać ruchome miejsca pracy, np. budowa realizowana przez pracodawcę na wskazanym terenie (w tym wyjątkowo na terenie całego kraju). Określenie obszaru nie oznacza wskazania miejsca pracy, lecz ogranicza obszarowo możliwość wyznaczenia ruchomego (zmiennego) miejsca pracy. W razie takiego umownego określenia miejsca pracy, pracownik przebywałby w podróży służbowej wtedy, gdy w celu wykonania krótkotrwałego zadania opuszcza miejscowość stanowiącą jego aktualne, stałe miejsce pracy (miejsce, gdzie realizowana jest budowa, na której świadczy pracę), a także wtedy, gdy pracodawca poleci mu świadczyć pracę (wyznaczy ruchome, zmienne miejsce pracy) poza umówionym obszarem geograficznym.

Jako miejsce pracy pracownika zatrudnionego przy układaniu podłóg wskazano województwo pomorskie, ponieważ taki jest obszar działalności pracodawcy. Jego siedziba mieści się w Gdańsku i tam również mieszka pracownik. W rzeczywistości 99% montaży wykonywanych jest właśnie w Gdańsku, natomiast jeśli montaż zostanie zlecony w Chojnicach, pracownik nie odbywa podróży służbowej i nie ma prawa domagać się jakichkolwiek dodatkowych świadczeń z tego tytułu. Z kolei montaż zlecony w Grudziądzu (województwo kujawsko-pomorskie), czyli poza wyznaczonym obszarem geograficznym, będzie już podróżą służbową (z obowiązkiem zapłaty diet i kosztów dojazdu) mimo tego, że odległości do tych miast od siedziby pracodawcy i miejsca zamieszkania pracownika niewiele się różnią.