Kapitalizacja to czynność polegająca na dodaniu naliczonych odsetek do wartości kapitału udzielonej pożyczki, co powoduje zwiększenie kwoty bazowej do naliczania kolejnych odsetek. Efektem tej operacji jest uzyskanie definitywnego przysporzenia majątkowego przez pożyczkodawcę i jednoczesne zmniejszenie kwoty odsetek do zapłaty przez pożyczkobiorcę. Na gruncie podatku dochodowego kapitalizacja odsetek wiąże się zatem z koniecznością rozpoznania przychodu i możliwością obciążenia kosztów podatkowych.
Zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o pdof (Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.) oraz art. 12 ust. 4 pkt 1 ustawy o pdop (Dz. U. z 2025 r. poz. 278 ze zm.) do przychodów nie zalicza się pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostawy towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, a także otrzymanych lub zwróconych pożyczek (kredytów), w tym również uregulowanych w naturze, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów). Jednocześnie odsetki od należności, w tym od udzielonych kredytów i pożyczek, naliczone, lecz nieotrzymane, nie stanowią u pożyczkodawcy przychodów (art. 14 ust. 3 pkt 2 ustawy o pdof i art. 12 ust. 4 pkt 2 ustawy o pdop).
Wprawdzie przepisy podatkowe nie wskazują wprost momentu uznania skapitalizowanych odsetek za przychód podatkowy, ale w zgodnej opinii organów podatkowych i sądów administracyjnych, datą właściwą będzie dzień kapitalizacji. Kapitalizacja odsetek jest traktowana na równi z ich zapłatą, ponieważ pożyczkobiorca pozostawia odsetki do dyspozycji pożyczkodawcy, który z kolei rozporządza nimi poprzez doliczenie ich do kwoty kapitałowej pożyczki. Pomimo braku fizycznego wpływu kwoty odsetek na rachunek pożyczkodawcy, w istocie otrzymuje on wynagrodzenie za udostępnienie swoich pieniędzy (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 22 sierpnia 2023 r., nr 0111-KDIB1-3.4010.340.2023.2.JMS). Jednocześnie powstałe przysporzenie ma wszelkie cechy przychodu, tzn. jest trwałe, definitywne i bezwarunkowe. Ponadto, w wyniku kapitalizacji, odsetki tracą swój odrębny wobec kapitału byt prawny.
Często występującą formą dokapitalizowania spółki są pożyczki udzielane przez wspólników. Jeżeli spółka podlega reżimowi estońskiego CIT, a strony umowy pożyczki postanowią o kapitalizacji naliczonych odsetek, to należy się spodziewać wystąpienia dochodu z tzw. ukrytych zysków i konieczności uiszczenia ryczałtu. W świetle art. 28m ust. 3 pkt 1 ustawy o pdop, przez ukryte zyski rozumie się świadczenia pieniężne, niepieniężne, odpłatne, nieodpłatne lub częściowo odpłatne, wykonane w związku z prawem do udziału w zysku, inne niż podzielony zysk, których beneficjentem, bezpośrednio lub pośrednio, jest udziałowiec, akcjonariusz albo wspólnik lub podmiot powiązany bezpośrednio lub pośrednio z podatnikiem lub z tym udziałowcem, akcjonariuszem albo wspólnikiem, w szczególności: kwotę pożyczki (kredytu) udzielonej przez podatnika udziałowcowi, akcjonariuszowi albo wspólnikowi, w tym za pośrednictwem tworzonych z zysku funduszy, lub podmiotowi powiązanemu z udziałowcem, akcjonariuszem lub wspólnikiem oraz odsetki, prowizje, wynagrodzenia i opłaty od pożyczki (kredytu) udzielonej przez te podmioty podatnikowi.
W związku z tym, że dochód z tytułu ukrytych zysków powstaje w momencie wypłaty, wydatku lub wykonania świadczenia, a kapitalizacja odsetek od pożyczki udzielonej przez wspólnika spółce jest równoważna z zapłatą, Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 9 maja 2023 r., nr 0111-KDIB1-2.4010.80.2023.1.AK, uznał, że w momencie dokonania tej czynności, po stronie spółki wystąpi dochód odpowiadający wysokości ukrytych zysków.
W myśl art. 23 ust. 1 pkt 32 ustawy o pdof oraz art. 16 ust. 1 pkt 11 ustawy o pdop, za koszty uzyskania przychodów nie uważa się naliczonych, lecz niezapłaconych albo umorzonych odsetek od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów). Z powyższego wynika, że warunkiem koniecznym rozliczenia odsetek w rachunku podatkowym jest ich zapłata. Samo naliczenie nie wystarcza.
Przepisy te nie mają jednak zastosowania do odsetek skapitalizowanych, gdyż te - w momencie kapitalizacji - tracą swój odrębny byt prawny. Gdyby nie można było zaliczyć skapitalizowanych odsetek do kosztów uzyskania przychodów już w momencie ich kapitalizacji, to nie mogłyby one stanowić kosztów podatkowych w ogóle, gdyż po kapitalizacji stają się elementem kwoty głównej pożyczki, której spłata nie stanowi kosztu podatkowego. Skoro w zgodnej opinii organów podatkowych kapitalizacja jest równoznaczna z faktyczną zapłatą odsetek, to okoliczność ta ma wpływ nie tylko na datę powstania przychodu po stronie pożyczkodawcy, ale także na moment rozpoznania kosztu podatkowego u pożyczkobiorcy.
Po obu stronach transakcji skutki podatkowe występują w tym samym czasie, tj. w dniu kapitalizacji.
Dla pożyczkodawcy będącego osobą fizyczną, udzielającego prywatnej pożyczki, skapitalizowane odsetki stanowią przychód z kapitałów pieniężnych, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy o pdof. Jeżeli jednak podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych prowadzi działalność gospodarczą, której zakres obejmuje usługi finansowe, to skapitalizowane odsetki stanowić będą przychód z tej działalności.
Również u podatników podatku dochodowego od osób prawnych skapitalizowane odsetki od pożyczki rozliczane będą - zarówno po stronie przychodów, jak i kosztów - w ramach działalności gospodarczej. Jedynie odsetki doliczone do kapitału pożyczki partycypacyjnej, czyli takiej, w której wypłata lub wysokość odsetek uzależniona jest od zysku osiągniętego przez pożyczkobiorcę, kwalifikowane będą do zysków kapitałowych, zgodnie z art. 7b ust. 1 pkt 1 lit. l) ustawy o pdop.
Należy zaznaczyć, że na gruncie podatku dochodowego zwrot kwoty udzielonego kapitału pożyczki jest neutralny, tzn. ani nie stanowi przychodu po stronie pożyczkodawcy, ani kosztu podatkowego u pożyczkobiorcy. Reguła ta obejmuje także kapitał pożyczki powiększony o skapitalizowane odsetki.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
