Zbywanie majątku po likwidacji firmy

Podejmując decyzję o likwidacji działalności gospodarczej, przedsiębiorca będący osobą fizyczną stara się wyzbyć składników, które służyły mu w prowadzeniu firmy. Z różnych względów może się jednak zdarzyć tak, że do ich zbycia dojdzie już po likwidacji działalności. Wówczas w ustawowo określonych okolicznościach na podatniku spoczywa obowiązek rozliczenia takiej transakcji na gruncie pdof.

Źródło i moment powstania przychodu

Z ustawy o pdof wynika, że na osobie fizycznej spoczywa obowiązek sporządzenia na dzień likwidacji działalności gospodarczej wykazu pozostałych na ten dzień składników majątku (art. 24 ust. 3a ustawy o pdof - Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.). Powinien on zawierać co najmniej następujące dane: nazwę składnika majątku, datę jego nabycia, kwotę wydatków poniesionych na jego nabycie, w tym zaliczoną do kosztów uzyskania przychodów, a także wartość początkową, metodę amortyzacji, sumę odpisów amortyzacyjnych.

Gdy przedsiębiorca postanowi przekazać składniki objęte tym wykazem na swoje własne, prywatne potrzeby lub też w formie darowizny osobom lub podmiotom trzecim, to z uwagi na to, że takie przekazanie ma charakter nieodpłatny, nie wywołuje ono konsekwencji w pdof pozostając na jego gruncie neutralne. Natomiast w przypadku odpłatnego zbycia możliwe jest powstanie przychodu w pdof.

Opodatkowany przychód firmowy z tytułu odpłatnego zbycia składników majątku pozostałych po likwidacji firmy powstaje u podatnika, gdy do takiego zbycia dochodzi przed upływem 6 lat, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym miała miejsce likwidacja działalności gospodarczej (art. 14 ust. 2 pkt 17 lit. a w związku z ust. 3 pkt 12 lit. a ustawy o pdof).

Zasada ta nie ma jednak zastosowania do wykorzystywanych w prowadzeniu działalności gospodarczej nieruchomości mieszkalnych, co wynika z art. 14 ust. 2c ustawy o pdof. Przychód z ich odpłatnego zbycia powstaje bowiem poza źródłem przychodów, jakim jest ta działalność i to jedynie w warunkach określonych w art. 10 ust. 3 ustawy o pdof. Przepis ten wskazuje, że z tytułu odpłatnego zbycia takich nieruchomości, zrównanego ze zbyciem odbywającym się poza działalnością gospodarczą, przychód nie powstaje w ogóle, gdy ma miejsce po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym zostały one nabyte lub wybudowane (art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o pdof).

Kiedy i jaki podatek?

Przy sprzedaży składnika objętego wykazem pozostałych na dzień likwidacji składników majątku firmowego u podatników korzystających w działalności z opodatkowania na zasadach ogólnych podstawę opodatkowania stanowi dochód uzyskany z takiej transakcji. Dochód ten należy opodatkować według takich zasad, jakie obowiązywały podatnika w momencie likwidacji tej działalności. Podatnik opodatkowany na zasadach ogólnych (skala podatkowa, podatek liniowy) powinien od takiego dochodu zapłacić zaliczkę na pdof zgodnie z art. 44 ustawy o pdof. To oznacza, że zobowiązany jest obliczyć tę zaliczkę za miesiąc, w którym miała miejsce polikwidacyjna sprzedaż oraz wpłacić ją do urzędu skarbowego w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po tym miesiącu.

Z kolei podatnik, który w działalności gospodarczej opłacał ryczałt ewidencjonowany - przychód z odpłatnego zbycia takiego składnika majątku powinien opodatkować w tej formie według właściwej stawki w rozliczeniu za miesiąc, w którym doszło do sprzedaży.

Przychody, koszty uzyskania przychodów i dochód lub ewentualną stratę ze sprzedaży składników majątku pozostałych na dzień likwidacji firmy były przedsiębiorca powinien wykazać w zeznaniu podatkowym za rok, w którym doszło do tej sprzedaży. W zależności od formy opodatkowania, jaką stosował w działalności gospodarczej, będzie to zeznanie na formularzu PIT-36, PIT-36L lub PIT-28.

Dochód ze sprzedaży polikwidacyjnej podatnicy korzystający w działalności z zasad ogólnych ustalają w oparciu o art. 24 ust. 3b ustawy o pdof. Jest nim różnica pomiędzy przychodami z odpłatnego zbycia tych składników a wydatkami na ich nabycie, niezaliczonymi do kosztów podatkowych w jakiejkolwiek formie.

Wobec powyższego przy sprzedaży środka trwałego dochód ten wyznacza jego wartość początkowa wykazana w ewidencji środków trwałych pomniejszona o sumę niedokonanych odpisów amortyzacyjnych. Natomiast przy polikwidacyjnej sprzedaży towarów handlowych, wyrobów gotowych, czy też materiałów itp., przychód z ich sprzedaży podatnik pomniejsza o wydatki na ich nabycie. Przedsiębiorca prowadzący podatkową księgę miał bowiem obowiązek ujęcia tych składników majątku w spisie z natury sporządzonym na dzień likwidacji działalności i w ten sposób wydatki poniesione na ich nabycie wyłączył z kosztów poprzez różnice remanentowe (art. 24 ust. 2 ustawy o pdof). Z kolei u podatnika prowadzącego księgi rachunkowe wydatki poniesione na ich zakup w ogóle nie były ujęte w kosztach. W jednym i drugim przypadku staną się one kosztem uzyskania przychodu ze sprzedaży polikwidacyjnej.

Natomiast gdy po likwidacji firmy podatnik pdof dokona sprzedaży wyposażenia, to wówczas opodatkowaniu będzie podlegała cała kwota przychodu uzyskanego w wyniku takiej transakcji. Wydatki na jego zakup podatnik rozliczył bowiem w kosztach podatkowych w dacie ich zakupu (przykład 1).

Dochód z transakcji a strata z działalności

Dochód z danego źródła przychodów w pdof można obniżyć o stratę poniesioną z tego źródła. Z art. 9 ust. 3 ustawy o pdof wynika, że z tego odliczenia podatnik może skorzystać wyłącznie w najbliższych pięciu kolejno po sobie następujących latach podatkowych, a wysokość tego odliczenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty. Alternatywnie może również obniżyć jednorazowo dochód uzyskany z tego źródła w jednym z najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu lat podatkowych o kwotę nieprzekraczającą 5.000.000 zł. Część straty nieodliczona w ten sposób podlega rozliczeniu w pozostałych latach tego pięcioletniego okresu, z tym że kwota obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% wysokości tej straty.

Dosyć często likwidowana przez osoby fizyczne działalność gospodarcza zamyka się stratą podatkową. Skoro zatem dochód z polikwidacyjnej sprzedaży składnika majątku stanowi dochód z działalności gospodarczej, to można go obniżyć o odpowiednią część straty poniesionej w latach ubiegłych z tego źródła przychodów (przykład 2).