Przy ocenianiu zbiorowych form prowadzenia działalności gospodarczej po stronie atutów spółki jawnej należy zapisać prostotę jej zakładania i niewielkie koszty z tym związane. Umowa spółki nie musi być zawierana z udziałem notariusza, a do wniosku do sądu dołącza się minimum załączników. Spółka jawna powstaje z chwilą uzyskania wpisu w rejestrze przedsiębiorców KRS. Wniosek o wpis składa się wyłącznie drogą elektroniczną za pomocą Portalu Rejestrów Sądowych albo w ramach trybu S24.
Działalność w ramach spółki jawnej najczęściej prowadzą osoby fizyczne. Spółka jawna konstrukcyjnie nasuwa skojarzenia ze spółką cywilną. Ma wiele wspólnego z prostotą jej struktury i dlatego jest często wybierana właśnie przez osoby fizyczne. W działalność spółki wspólnicy angażują się osobiście, prowadząc jej sprawy i reprezentując ją na zewnątrz. Więzi osobiste i zaufanie pomiędzy wspólnikami są ważnym spoiwem dla spółki. Wspólnikiem spółki jawnej może być każda osoba fizyczna, w tym również małoletni czy cudzoziemiec.
Nie ma przeszkód, aby w roli wspólnika występował również inny podmiot posiadający zdolność prawną, jak np. inna spółka handlowa czy spółdzielnia.
Warunkiem założenia spółki jawnej jest zawarcie umowy spółki i uzyskanie wpisu do KRS.
Umowa spółki jawnej musi zawierać elementy wymienione w art. 25 Kodeksu spółek handlowych. Firma (nazwa) spółki musi być zgodna m.in. z wymogami wskazanymi w art. 24 K.s.h. (tj. zawierać nazwisko co najmniej jednego ze wspólników). Do tego dochodzi określenie wkładów wnoszonych przez wspólników i ich wartość, a także przedmiot działalności spółki oraz czas jej trwania, jeżeli jest oznaczony. Minimalną treść warto wzbogacić o postanowienia, które ułatwią funkcjonowanie spółki.
Chodzi tu w szczególności o określenie zasad reprezentacji spółki. K.s.h. ustanawia zasadę samodzielnej reprezentacji spółki jawnej przez każdego ze wspólników. Oznacza to, że nawet w przypadku spółki wieloosobowej, np. liczącej sobie trzech czy czterech wspólników, każdy z nich może ze skutkiem dla spółki dokonywać każdej czynności, np. zawrzeć każdą umowę niezależnie od kwoty. Zasadę reprezentacji samodzielnej może modyfikować umowa spółki np. poprzez wprowadzenie tzw. reprezentacji łącznej polegającej na konieczności współdziałania dwóch, większej liczby bądź wszystkich wspólników albo też wspólnika z prokurentem (art. 30 § 1 K.s.h.).
W umowie spółki warto również wyłączyć prawo wspólników do żądania wypłaty odsetek od udziałów kapitałowych, a także dopuścić zbywalność udziału spółkowego i określić warunki dokonywania takiej czynności. Warto też rozważyć zamieszczenie w umowie postanowienia dopuszczającego wstąpienie do spółki spadkobierców wspólnika w razie jego śmierci.
Jeśli pozycja ekonomiczna wspólników w spółce ma być zróżnicowana, umowa może dawać temu wyraz w części dotyczącej udziału wspólników w zyskach, stratach, a także w majątku w razie likwidacji spółki.
Umowa spółki jawnej powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności, co wynika z art. 23 K.s.h. Dotyczy to również przypadku, gdy w umowie spółki jako wkłady niepieniężne wskazano rzeczy lub prawa, do których zbycia przepisy prawa zastrzegają formę szczególną. Może to dotyczyć m.in. przeniesienia prawa własności nieruchomości, do którego wymagana jest forma aktu notarialnego.
Sąd Najwyższy przyjął, że dopuszczalne jest zawarcie umowy spółki jawnej w formie przewidzianej w art. 23 K.s.h., a więc w formie pisemnej zwykłej także wtedy, gdy przedmiotem wkładu jest nieruchomość. W takim jednak przypadku konieczne jest zawarcie umowy przenoszącej własność nieruchomości na spółkę po jej zarejestrowaniu (postanowienia z dnia 14 stycznia 2015 r., sygn. akt II CSK 85/14, oraz z dnia 25 listopada 2015 r., sygn. akt II CSK 723/14).
 |
Wzór umowy spółki jawnej dostępny w dziale Druki KRS w serwisie www.druki.gofin.pl |
Jeśli spółka nie jest zakładana w trybie S24 (patrz ramka), wniosek o jej wpis do KRS musi być złożony za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych (prs.ms.gov.pl). Przygotowując wniosek o wpis, należy skorzystać z formularza właściwego dla pierwszej rejestracji i wypełnić kolejne rubryki formularza. Uzupełniająca część wniosku jest wykorzystywana w razie udzielania prokury czy tworzenia oddziałów. Jej uzupełnienie nie jest obowiązkowe.
Wymaganymi załącznikami do wniosku są umowa spółki i oświadczenie o adresach do doręczeń dla wspólników uprawnionych do reprezentacji spółki. Dołączane do wniosku dokumenty mogą mieć postać kopii elektronicznej (skan, np. w pdf). W takim przypadku należy je następnie wysłać do sądu w oryginałach albo odpisach poświadczonych urzędowo w terminie 3 dni od daty złożenia wniosku (art. 6944 § 22 pkt 2 i § 23 Kodeksu postępowania cywilnego - Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.). Alternatywne rozwiązanie polega na dołączeniu odpisów dokumentów poświadczonych elektronicznie przez notariusza albo występującego w sprawie (czyli redagującego i składającego wniosek) pełnomocnika, będącego adwokatem lub radcą prawnym (art. 6944 § 22 pkt 1 K.p.c.). Dokumenty są wtedy wysyłane elektronicznie wraz z wnioskiem.
Opłata od wniosku wynosi 600 zł (500 zł opłata sądowa i 100 zł za obwieszczenie w MSiG).
Wniosek może być podpisany również z wykorzystaniem profilu zaufanego. Po podpisaniu należy skorzystać z opcji wysyłki elektronicznej. Rozpoznanie wniosku o pierwszy wpis złożonego za pośrednictwem PRS nie następuje od ręki. W zależności od sądu oraz orzecznika na reakcję można czekać od kilku dni do nawet kilku tygodni.
Spółka jawna powstaje z chwilą uzyskania wpisu w KRS.
W procedurze zakładania spółki jawnej nie jest konieczne składanie oddzielnych wniosków celem uzyskania takich identyfikatorów jak NIP i REGON.
Po dokonaniu wpisu do KRS dane objęte treścią wpisu (tzw. dane podstawowe) zostaną automatycznie przekazane drogą elektroniczną do urzędowych rejestrów (CRP KEP i rejestru REGON, a z CRP KEP także do ZUS). NIP i REGON nadane automatycznie są przekazywane zwrotnie do KRS i zamieszczane w KRS bez żadnych dodatkowych wniosków. W efekcie wnioskodawca, uzyskując informację o wpisie spółki do KRS, od razu może pobrać wydruk jej danych z KRS z informacją o nadanych NIP i REGON.
Po uzyskaniu wpisu do KRS spółka musi zgłosić do urzędów tzw. dane uzupełniające, które obejmują m.in.: skróconą nazwę (firmę), wykaz rachunków bankowych, adresy miejsc prowadzenia działalności, dane prowadzącego dokumentację rachunkową czy adres miejsca przechowywania dokumentacji rachunkowej. W przypadku spółki jawnej należy również podać dane wspólników spółki. Dane uzupełniające trzeba przekazać do urzędu skarbowego w ramach zgłoszenia identyfikacyjnego NIP-8. Formularz można wypełnić w postaci papierowej lub elektronicznej. Termin do złożenia zgłoszenia to 21 dni od dnia wpisu spółki do KRS (art. 5 ust. 2c ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników - Dz. U. z 2022 r. poz. 166 ze zm.).
Ponieważ numery rachunków bankowych są ujmowane w NIP-8, otwarciem rachunków wspólnicy powinni zająć się przed dokonaniem zgłoszenia.
Spółka powinna zostać zgłoszona do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) celem wypełnienia obowiązków wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2022 r. poz. 593), zwanej ustawą AML. Zgłoszenie nie jest warunkiem funkcjonowania spółki na rynku. Stanowi wypełnienie dodatkowego obowiązku ewidencyjnego wobec fiskusa i pozwala uniknąć wysokich kar pieniężnych.
Zgłoszenie następuje elektronicznie (www.podatki.gov.pl/crbr) i nie wiąże się z żadnymi opłatami. Obejmuje dane spółki oraz jej wszystkich beneficjentów rzeczywistych. Obszerna definicja beneficjenta rzeczywistego zawarta jest w art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy AML. W przypadku spółki jawnej beneficjentem, co do zasady, będzie każdy wspólnik będący osobą fizyczną. Mogą to być jednak również i inne osoby. Zgodnie z ogólną częścią definicji beneficjenta rzeczywistego, należy przez niego rozumieć każdą osobę fizyczną sprawującą bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad spółką poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez spółkę, lub każdą osobę fizyczną, w imieniu której są nawiązywane stosunki gospodarcze lub jest przeprowadzana transakcja okazjonalna.
Nowo założona spółka ma na pierwsze zgłoszenie do CRBR 7 dni roboczych od dnia wpisu do KRS (art. 60 ust. 1 pkt 1 i ust. 2-3 ustawy AML).
Zawarcie umowy spółki jawnej podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych.
Podstawę opodatkowania przy zawarciu umowy spółki jawnej stanowi wartość wnoszonych do niej wkładów (art. 6 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy o PCC - Dz. U. z 2022 r. poz. 111 ze zm.). Chodzi tu o wartość zadeklarowaną w umowie, a nie wartość rynkową. Od podstawy należy odliczyć uiszczaną opłatę sądową za wpis do KRS i opłatę za ogłoszenie wpisu w MSiG, a także taksę notarialną z VAT, jeśli umowa spółki była sporządzana w formie aktu notarialnego. PCC od umowy spółki wynosi 0,5% podstawy opodatkowania. Deklarację PCC-3 należy złożyć do urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę spółki.
Złożenie deklaracji i obliczenie podatku od czynności cywilnoprawnych powinno nastąpić w terminie 14 dni od zawarcia umowy. Są to obowiązki spoczywające na spółce. Dochowanie tego terminu nie zawsze jest możliwe, gdyż na rejestrację spółki (i uzyskanie NIP) niejednokrotnie czeka się dłużej. W razie przekroczenia terminu, do deklaracji warto dołączyć oświadczenie o tzw. czynnym żalu.
|
Zakładanie spółki jawnej w S24 S24 to ekspresowy, elektroniczny sposób zakładania spółki wymagający jednak skorzystania z wzorca umowy, który niekoniecznie może odpowiadać oczekiwaniom stawianym przez wspólników. Na założenie spółki w trybie S24 decydują się osoby, które nie mają szczególnych wymogów co do kształtu umowy spółki i decydują się wnieść do spółki wyłącznie wkłady pieniężne. Dzięki temu mogą liczyć na rozpoznanie wniosku w terminie jednego dnia i skorzystać z niższej opłaty sądowej (250 zł). Jedyną alternatywą dla skorzystania z trybu S24 jest złożenie wniosku za pośrednictwem Portalu Rejestrów Sądowych. Zalety obu trybów (szybkość w przypadku S24 i pełna elastyczność treści umowy w przypadku PRS) można połączyć, rejestrując spółkę w ramach S24, a następnie zmieniając jej umowę w wybrany przez wspólników sposób. Po zmianie umowy nie będzie jednak można dokonywać w odniesieniu do spółki dalszych czynności, na jakie pozwala S24. Dostęp do S24 zapewnia witryna ekrs.ms.gov.pl. Wszyscy wspólnicy zawierający umowę spółki będą musieli uprzednio utworzyć dla siebie konta w portalu. Umowę może zredagować w portalu jeden z nich po czym udostępnić go pozostałym do podpisania. Portal S24 pozwala na modyfikowanie wzorca umowy, ale tylko z wykorzystaniem wybranych wariantów. W szczególności w drodze edycji formularza można określić grupę wspólników uprawnionych do prowadzenia spraw spółki, zakres udziału w zyskach i stratach czy dopuścić zbywalność tzw. udziału spółkowego. Z drugiej strony system np. nie dopuszcza do wprowadzenia innego sposobu reprezentacji niż dwóch wspólników bądź jeden z prokurentem. Założenie spółki jawnej w ramach procedury S24 wymaga posługiwania się przez wspólników kwalifikowanym e-podpisem bądź podpisem ePUAP. Opłaty od wniosku o wpis spółki jawnej w trybie S24 wynoszą 250 zł tytułem opłaty sądowej oraz 100 zł za ogłoszenie wpisu do KRS w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1467)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
