"Prawo do naprawy", czyli kolejne zmiany dla konsumentów

Dopiero co Polska implementowała dwie dyrektywy unijne, które znacząco zmieniły prawa konsumenta, a już trwają prace nad kolejną dyrektywą wprowadzającą zmiany w tym zakresie. Chodzi o projekt dyrektywy w sprawie wspólnych zasad promujących naprawę towaru. Celem "Prawa do naprawy" jest ułatwienie konsumentom naprawy, a nie wymiany towarów, i zwiększenie opłacalności naprawy. Większy popyt ma przełożyć się na ożywienie sektora napraw i jednocześnie zachęcić producentów i sprzedawców do rozwijania bardziej zrównoważonych modeli biznesowych.

Od 1 stycznia 2023 r. obowiązują zmiany w ustawie o prawach konsumenta, które zmodyfikowały zasady reklamowania towarów i usług. Uprawnienia konsumentów obecnie reguluje ustawa o prawach konsumenta, a nie jak wcześniej Kodeks cywilny. Obecnie więc w odniesieniu do konsumentów zgłaszających nieprawidłowości w zakupionym towarze nie posługujemy się pojęciem znanej wcześniej rękojmi, a zgodnością lub niezgodnością towaru z umową. Ponadto ustanowiono hierarchię uprawnień reklamacyjnych, z których może korzystać konsument, stawiając na pierwszym miejscu naprawę i wymianę towaru na nowy. W tym też kierunku będzie zmierzać kolejna dyrektywa unijna.

Źródła zmian

Zachowania konsumenckie na przestrzeni lat uległy zmianom. Coraz częściej - zamiast naprawy towaru - wyrzucamy zepsuty produkt i kupujemy nowy. Zgłaszając wadę towaru, również chętniej wybieramy opcję wymiany towaru na nowy. Naprawa kojarzy się z procesem żmudnym i długim, a także często nieopłacalnym ze względu na koszty części zamiennych czy serwisu. Z drugiej strony coraz większą popularność zdobywają zachowania proekologiczne i zasada "zero waste". Z badania Eurobarometr przytoczonego przez polskie przedstawicielstwo w Komisji Europejskiej na stronie poland.representation.ec.europa.eu wynika, że 77% Europejczyków czuje się osobiście odpowiedzialnych za ograniczenie zmiany klimatu. Usuwane produkty opłaca się często naprawić, a są one zwykle przedwcześnie wyrzucane, co powoduje 35 mln ton odpadów, 30 mln ton zasobów i 261 mln ton emisji gazów cieplarnianych w UE rocznie. Ponadto straty konsumentów wynikające z wyboru wymiany zamiast naprawy szacuje się na prawie 12 mld rocznie. Szacuje się również, że inicjatywa przyniesie wzrost gospodarczy i inwestycje w UE o wartości 4,8 mld euro. Wniosek dotyczący "Prawa do naprawy" zapowiedziano w Nowym programie na rzecz konsumentów i w Planie działania dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym. Usuwa on przeszkody, które zniechęcają konsumentów do naprawy ze względu na niedogodności, brak przejrzystości lub utrudniony dostęp do usług naprawy. Zachęca do naprawy jako bardziej zrównoważonego wyboru konsumpcji, który przyczynia się do realizacji celów klimatycznych i środowiskowych w ramach Europejskiego Zielonego Ładu.

"Prawo do naprawy" dla konsumentów ma przysługiwać zarówno w ramach gwarancji prawnej, jak i po jej wygaśnięciu. W ramach gwarancji prawnej sprzedawcy będą zobowiązani do oferowania naprawy, chyba że jest ona droższa niż wymiana. Po wygaśnięciu gwarancji prawnej konsumenci będą mieli dostęp do nowego zestawu praw i narzędzi, aby naprawa stała się łatwą i dostępną opcją.

Europejski zielony ład

Komisja proponuje też przyjęcie wspólnych kryteriów zapobiegających praktykom greenwashingu i wprowadzającym w błąd twierdzeniom dotyczącym środowiska. Celem tej inicjatywy jest wdrożenie regulacji, dzięki którym konsumenci będą mieli pewność, że jeżeli dany producent zapewnia, iż jego produkt jest ekologiczny, to rzeczywiście ma wszystkie wymagane cechy produktu ekologicznego, np. gdy producent twierdzi, że jego ubrania pochodzą z recyklingu. Jeżeli przedsiębiorstwa zdecydują się na "ekologiczne oświadczenie" dotyczące swoich produktów lub usług, będą musiały przestrzegać minimalnych norm dotyczących sposobu uzasadniania tych oświadczeń i sposobu ich komunikowania. Zanim firmy przekażą konsumentom jakiekolwiek objęte nimi rodzaje "oświadczeń ekologicznych", takie oświadczenia będą musiały zostać niezależnie zweryfikowane i potwierdzone dowodami naukowymi. W tym celu mają zostać wprowadzone jasne i zharmonizowane zasady i etykiety.