Ostatnio bardzo dużo mówi się o możliwości zastrzegania numeru PESEL. Takie zastrzeżenie chroni przed wykorzystaniem danych do wzięcia kredytu lub otwarcia rachunku bankowego. W każdej chwili można zdjąć blokadę (np. po to, aby skorzystać z oferty kredytu), a później ponownie zastrzec swój PESEL. Mimo że regulacja, która była konieczna, efektywnie działa od 1 czerwca br., to należy pamiętać, że PESEL wciąż jest jawny w ogólnodostępnych rejestrach publicznych, takich jak np. Krajowy Rejestr Sądowy czy rejestr ksiąg wieczystych.
Dane osobowe w rozumieniu RODO to informacje dotyczące osoby fizycznej, zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania. Numerem PESEL jest jedenastocyfrowy symbol numeryczny, który zawiera datę urodzenia, numer porządkowy, oznaczenie płci oraz liczbę kontrolną (patrz tabela).
| Przykład numeru PESEL - 81080616247 |
| 810806- data urodzenia w formacie: dwie ostatnie cyfry roku, miesiąc i dzień |
| 1624 - numer porządkowy z oznaczeniem płci - cyfry parzyste przyporządkowane są kobietom, a nieparzyste mężczyznom |
| 7 - liczba kontrolna |
Dzięki temu numer PESEL jednoznacznie identyfikuje osobę fizyczną. Pojawia się jednak pytanie, czy to oznacza, że każdy numer PESEL dla każdego administratora danych ma zawsze charakter danych osobowych. Eksperci zwracają uwagę, iż ta sama informacja może mieć charakter danych osobowych albo takiego charakteru nie mieć. Kwestia ta będzie zależeć od tego, kto dokonuje identyfikacji oraz jakimi narzędziami dysponuje. Natomiast pewne jest, że PESEL to krajowy numer identyfikacyjny w rozumieniu art. 87 ogólnego rozporządzenia o ochronie danych (RODO), a zatem jego przetwarzanie powinno odbywać się z zachowaniem odpowiednich, przewidzianych w RODO zabezpieczeń praw i wolności osoby, której dane dotyczą.
O tym, kto ma dostęp do danych z rejestru PESEL w zakresie niezbędnym do realizacji ustawowych zadań, określa art. 46 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności (Dz. U. z 2024 r. poz. 736). Są to m.in. organy administracji publicznej, sądy i prokuratura, Policja, Straż Graniczna, Krajowa Administracja Skarbowa, organy wyborcze i straże gminne (miejskie), komornicy sądowi - wyłącznie w zakresie niezbędnym do prowadzenia przez nich postępowania egzekucyjnego lub zabezpieczającego albo wykonywania postanowienia o zabezpieczeniu spadku lub sporządzania spisu inwentarza.
Z kolei art. 46 ust. 2 tej ustawy określa, komu takie dane mogą być udostępnione, tj.:
Katalog danych osobowych należących do szczególnych kategorii jest katalogiem zamkniętym i określa go art. 9 ust. 1 RODO. Są to: pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub światopoglądowe, przynależność do związków zawodowych oraz przetwarzania danych genetycznych, danych biometrycznych w celu jednoznacznego zidentyfikowania osoby fizycznej lub danych dotyczących zdrowia, seksualności lub orientacji seksualnej tej osoby. Do tej kategorii danych nie należy PESEL, a więc uznaje się, iż zalicza się on do kategorii danych zwykłych, do przetwarzania których zastosowanie mają przesłanki wskazane w art. 6 ust. 1 RODO.
UODO od dawna zwraca uwagę, że konieczne są prace nad kolejnymi rozwiązaniami prawnymi, które przełożą się na skuteczniejszą ochronę danych osobowych i bezpieczeństwo obywateli. PESEL służy do identyfikacji w bardzo wielu przypadkach, ale też coraz częściej różne podmioty domagają się jego podawania. To zaś nie zawsze służy ochronie danych i samych obywateli. Większość Polaków pytana, co wchodzi w skład danych osobowych, wskazuje przede wszystkim PESEL, a dopiero potem imię i nazwisko czy adres zamieszkania. PESEL konkretnej osoby fizycznej stał się danymi osobowymi dostępnymi bez żadnych ograniczeń, co było przedmiotem wielu wystąpień organu nadzorczego kierowanych do twórców tych przepisów. Ponadto możliwość powiązania informacji z wielu powszechnie dostępnych baz danych czy rejestrów przy wykorzystaniu numeru PESEL stwarza ryzyko tworzenia profili osobowych, co - jeśli odbywa się bez wiedzy tej osoby - może stanowić zagrożenie dla jej prywatności.
Obecnie istnieją 3 sposoby zastrzegania numeru PESEL na wniosek. Odbywa się to:
Od 1 czerwca 2024 r. przepisy nakładają na notariuszy obowiązek odmowy dokonania czynności notarialnej, której przedmiotem jest nabycie, zbycie lub obciążenie nieruchomości lub udziału w nieruchomości, jeżeli numer PESEL strony takiej czynności widnieje w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL. Podobne obowiązki dotyczą banków krajowych, instytucji kredytowych, oddziałów instytucji kredytowych oraz oddziałów banku zagranicznego. Są one zobowiązane dokonać weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL konsumenta przed zawarciem umowy na prowadzenie rachunku bankowego, kredytu, pożyczki i leasingu. Również dostawcy publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych są zobowiązani przed wydaniem kopii albo wtórnika karty lub innego urządzenia, służących do identyfikacji abonenta w publicznej sieci telekomunikacyjnej lub ich cyfrowego odwzorowania, do weryfikacji w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL, czy numer PESEL podany przez abonenta, o ile abonent go podał, jest zastrzeżony.
Zastrzeżony numer PESEL nie wpływa na:
Natomiast należy pamiętać o cofnięciu zastrzeżenia numeru PESEL, jeżeli planuje się utworzyć nowy rachunek bankowy, wziąć kredyt lub pożyczkę, kupić coś na raty, wypłacić w placówce bankowej większą kwotę pieniędzy (powyżej 3-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, która to kwota od 1 lipca br. wynosi 12.900 zł), podpisać akt notarialny dotyczący nieruchomości czy otrzymać kopię swojej karty SIM.
|
Czy warto zastrzec PESEL? "Na wszelki wypadek miej swój PESEL cały czas zastrzeżony. Cofaj zastrzeżenie tylko w sytuacjach, kiedy jest to niezbędne do załatwienia sprawy. Takie podejście wzmocni bezpieczeństwo Twoich danych i uchroni Cię przed ewentualnym spłacaniem zobowiązań zaciągniętych przez oszustów. To istotne korzyści, które wymagają zaledwie kilku kliknięć w aplikacji". Źródło: info.mobywatel.gov.pl |
| ||||||||||||
|
||||||||||||
