Emerytura na tzw. nowych zasadach, przyznawana z założenia ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r., ustalana jest przez podzielenie podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia. Każdy rok, a nawet miesiąc odwleczenia w czasie momentu przejścia na emeryturę, może skutkować zwiększeniem pierwszej i zmniejszeniem drugiej z wymienionych wartości, co w efekcie przekłada się na wyższą wyjściową kwotę emerytury.
Emerytura dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. ustalana jest na zasadach określonych w rozdziale 1 działu II ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2020 r. poz. 53 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną. Stanowi ją równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Równanie to można zapisać w formie wzoru:
Nowa emerytura |
= | Podstawa obliczenia emerytury |
Średnie dalsze trwanie życia |
Przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury uwzględnieniu podlegają:
Kapitał początkowy ustalany jest zawsze - niezależnie od daty jego obliczenia - na 1 stycznia 1999 r. Aktywność zawodowa po tym dniu nie ma zatem żadnego wpływu na jego wysokość, choć istnieje możliwość jego przeliczenia:
Nieco inaczej wygląda kwestia składek na ubezpieczenie emerytalne oraz środków zapisanych na subkoncie w ZUS. Każdy dzień, miesiąc, rok odsunięcia w czasie momentu przejścia na emeryturę, np. w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego, z jednoczesnym kontynuowaniem aktywności zawodowej, zwiększa bowiem pulę tych wartości.
Jeśli dany ubezpieczony nie był aktywny zawodowo przed 1 stycznia 1999 r. lub po 31 grudnia 1998 r. (patrz tabela), podstawa obliczenia należnej mu emerytury zostanie obliczona wyłącznie w oparciu odpowiednio o:
Waloryzacja kapitału początkowego, ustalonego ostatnią decyzją ZUS, na dzień 1 stycznia 1999 r., odbywa się na takich samych zasadach, jak waloryzacja składek na ubezpieczenie emerytalne, z tym że:
Kapitał oraz składki mogą zatem podlegać zarówno waloryzacjom rocznym, jak i kwartalnym.
Średnie dalsze trwanie życia to najprościej rzecz ujmując przewidywana liczba miesięcy, przez którą dany świadczeniobiorca będzie pobierał emeryturę. Ustala się je wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach. Natomiast wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach.
Tablice trwania życia, ogłaszane przez Prezesa GUS w formie komunikatu w Monitorze Polskim corocznie w terminie do dnia 31 marca, stanowią podstawę obliczenia emerytur przyznanych na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego. Przy czym, jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.
Z analizy tablic trwania życia (dostępne są w serwisie www.wskazniki.gofin.pl, w dziale Zasiłki i inne świadczenia) wynika, iż wraz z przeżytym kolejnym miesiącem zmniejsza się wartość średniego dalszego trwania życia.
Dodatkowe wartości zapisywane na koncie i subkoncie w ZUS, w połączeniu ze zmniejszającą się z każdym miesiącem średnią trwania życia, odpowiednio w równaniu (patrz wzór) powoduje:
co w efekcie daje wyższy wynik końcowy.
Oczywiście nie bez znaczenia jest, że z każdym miesiącem odwlekania w czasie przejścia na emeryturę rezygnujemy z uprawnień do tego świadczenia za poszczególne miesiące, które upływają np. po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego. Jest to konkretna strata finansowa (kilku, kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu miesięcznych świadczeń), na poczet nieco lub dużo wyższego świadczenia. Tu już sam przyszły świadczeniobiorca musi ocenić i zdecydować, co jest dla niego korzystniejsze.
Warto przy tym pamiętać, że po nabyciu prawa do emerytury można np. ponownie się zatrudnić i osiągać dodatkowe przychody już bez żadnych ograniczeń, a po upływie każdego przepracowanego na emeryturze roku, występować o zwiększenie wysokości tego świadczenia poprzez doliczenie kwoty wynikającej z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury i odpowiednio zwaloryzowanych przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury.
Gdy ubezpieczony był/jest objęty: |
Do ustalenia podstawy emerytury ZUS przyjmie | ||||||
zarówno ubezpieczeniem społecznym przed 1999 r., jak i ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi po 1998 r. |
zwaloryzowany(-e):
|
||||||
wyłącznie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi po 1998 r. |
zwaloryzowane:
|
||||||
wyłącznie ubezpieczeniem społecznym przed 1999 r. |
tylko zwaloryzowany kapitał początkowy. |
|