Emerytury i renty nie tylko z dodatkiem pielęgnacyjnym

Osoby uprawnione do emerytur i rent mogą także otrzymywać różnego rodzaju dodatki do tych świadczeń. I nie chodzi tu tylko o najbardziej popularny dodatek pielęgnacyjny. Spełniając warunki do ich uzyskania, trzeba jednak pamiętać, iż wypłacane są one, co do zasady, począwszy od miesiąca złożenia wniosku o ich przyznanie.

Dodatkowe świadczenia

Ustawodawca, określając warunki przyznawania emerytur i rent oraz ustalania ich wysokości, przewidział możliwość wypłaty tych świadczeń wraz ze stosownymi dodatkami. Chodzi tu o dodatek:

• pielęgnacyjny - należny osobie uprawnionej do emerytury lub renty:
• z urzędu - jeśli ukończyła ona 75 lat życia lub
• na wniosek - z tytułu uznania za osobę całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji oraz
• dla sierot zupełnych - przyznawany uprawnionej do renty rodzinnej sierocie zupełnej, za którą uznawana jest osoba, której oboje rodzice nie żyją albo pobierającej rentę rodzinną po zmarłej matce, gdy jej ojciec jest nieznany.

Zasady przyznawania tych świadczeń zostały określone w art. 75 i art. 76 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną.

Ponadto spełniający określone warunki emeryci i renciści mogą liczyć m.in. na:

• dodatek za tajne nauczanie - przyznawany na podstawie art. 90 ustawy - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2023 r. poz. 984 ze zm.),
• dodatek kombatancki - należny, za sprawą art. 15 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2022 r. poz. 2039), osobom pobierającym emeryturę lub rentę, uznanym za kombatantów,
• dodatek pielęgnacyjny dla inwalidy wojennego całkowicie niezdolnego do pracy i samodzielnej egzystencji - przewidziany w art. 12 ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2023 r., poz. 1100),
• świadczenie ratownicze, o którym mowa w art. 16 ust. 1 ustawy o ochotniczych strażach pożarnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 194 ze zm.) - przyznawane strażakom ratownikom OSP, po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego, za czynne uczestnictwo przez określony przez ustawodawcę okres w działaniach ratowniczych lub akcjach ratowniczych, a także spełniającym analogiczne warunki ratownikom górskim,
• świadczenie dla byłych sołtysów - przyznawane na podstawie art. 2 ustawy o świadczeniu pieniężnym z tytułu pełnienia funkcji sołtysa (Dz. U. z 2023 r. poz. 1073) osobom, które ukończyły powszechny wiek emerytalny i przez wymagany okres pełniły funkcję sołtysa,
• dodatek kompensacyjny - przyznawany na podstawie art. 20 ust. 2 pkt 2 ustawy o kombatantach (...), osobom uznanym za: kombatanta, ofiarę represji wojennych i okresu powojennego lub wdowę (wdowca) po kombatancie lub osobie represjonowanej.

Świadczenia uzupełniające

Do świadczeń uzupełniających należą:

• świadczenie Mama 4+, przyznawane na zasadach określonych w ustawie o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (Dz. U. z 2022 r. poz. 1051), matce lub ojcu z tytułu urodzenia i/lub wychowania co najmniej czwórki dzieci,
• świadczenie uzupełniające 500+, o którym mowa w ustawie o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U. z 2024 r. poz. 256).

Przysługują one spełniającym określone warunki osobom, które nie posiadają prawa do swoich świadczeń albo ich wysokość nie przekracza wskazanych przez ustawodawcę wartości - wówczas stanowią dopełnienie do tych kwot, które miesięcznie nie mogą być jednak wyższe niż odpowiednio od kwoty najniżej emerytury lub 500 zł.

Świadczenia wyrównawcze

Świadczenia wyrównawcze przewidziane są dla:

• osób uprawnionych do wcześniejszej emerytury na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki, w kwocie niższej niż wysokość świadczenia pielęgnacyjnego, która obecnie wynosi 2.988 zł, albo
• działaczy opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych, pobierającej emeryturę lub rentę, w kwocie niższej niż wskazana przez ustawodawcę kwota, wynosząca obecnie 3.415,50 zł miesięcznie.

Przyznawane są na zasadach określonych odpowiednio w:

• ustawie o świadczeniu wyrównawczym dla osób uprawnionych do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz. U. z 2021 r. poz. 2314),
• art. 10a ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 388 ze zm.),

w kwocie stanowiącej różnicę pomiędzy wskazaną wyżej kwotą graniczną a kwotą pobieranego świadczenia emerytalno-rentowego.

13. i 14. emerytura

Dodatkowym wsparciem finansowym dla osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych, zwłaszcza tych niewysokich, są dodatkowe roczne świadczenia, czyli tzw. 13. i 14. emerytura.

Przyznawane są one spełniającym określone warunki świadczeniobiorcom z urzędu, z zastrzeżeniem dotyczącym weryfikacji tych uprawnień, jeżeli okaże się, że na dzień, na który ustala się te uprawnienia, tj. odpowiednio na:

• dzień 31 marca danego roku - w przypadku 13. emerytury albo
• ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty 14. emerytury,

prawo do świadczenia podstawowego nie istniało, podlegało zawieszeniu lub przysługiwała wypłata tego świadczenia albo - co dotyczy wyłącznie 14. emerytury - uległa zmianie jego wysokość.

Wysokość świadczeń

Większość należnych emerytom i rencistom dodatków i innych świadczeń z założenia określonych jest w kwotach ryczałtowych, waloryzowanych na zasadach przewidzianych dla emerytur i rent, z dniem 1 marca każdego roku. Inne są obliczane jako procentowa wartość zwaloryzowanego już innego dodatku albo uzależnione są od wysokości najniższej emerytury (patrz tabela).

Podwyżka tych świadczeń następuje z urzędu, a więc bez konieczności składania wniosku w tej sprawie.