Składka zdrowotna przedsiębiorców w 2023 r.

Zasady ustalania podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osób prowadzących pozarolniczą działalność generalnie są uzależnione od formy opodatkowania firmowych przychodów. Przepisy ustawy zdrowotnej określają jednak minimalną wysokość tej podstawy, do której wyliczenia potrzebna jest kwota określonego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Swój udział w wyliczaniu podstawy wymiaru składki zdrowotnej dla tej grupy ubezpieczonych ma również kwota minimalnego wynagrodzenia.

Ważna forma opodatkowania

Dla celów opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne, osoby prowadzące pozarolniczą działalność dzieli się na cztery grupy, tj.:

1) osoby prowadzące pozarolniczą działalność, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, pkt 3, pkt 4 i pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.), zwanej ustawą systemową, opłacające podatek na zasadach ogólnych (tj. według skali podatkowej lub podatek liniowy) i ewentualnie IP Box,

2) osoby prowadzące pozarolniczą działalność, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, pkt 3, pkt 4 i pkt 5 ustawy systemowej, opłacające podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,

3) osoby prowadzące pozarolniczą działalność, opłacające podatek dochodowy w formie karty podatkowej,

4) pozostałe osoby prowadzące działalność.

Zasady ogólne i IP Box

Przedsiębiorcy opłacający podatek dochodowy na zasadach ogólnych, tj. według skali podatkowej lub liniowy i ewentualnie IP Box, podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne ustalają w oparciu o wysokość firmowego dochodu. Dla tych przedsiębiorców został wprowadzony tzw. rok składkowy, co oznacza, że podstawa wymiaru składki zdrowotnej w nowej wysokości obowiązuje dla nich od 1 lutego danego roku do 31 stycznia roku następnego. Zatem 1 lutego 2023 r. rozpoczął się nowy rok składkowy, który będzie trwał do 31 stycznia 2024 r.

Sposób obliczania dochodu dla celów ustalenia miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne przez przedsiębiorcę opodatkowanego na zasadach ogólnych (tj. według skali podatkowej lub podatkiem liniowym) i ewentualnie IP Box jest następujący:

1) dochód za pierwszy miesiąc podlegania ubezpieczeniu w roku składkowym jest ustalany jako różnica między osiągniętymi przychodami w rozumieniu ustawy o pdof (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.) a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów w rozumieniu tej ustawy,

2) dochód ustalony w taki sposób jest pomniejszany o kwotę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe opłaconych w tym miesiącu, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów,

3) dochód za kolejne miesiące ustala się jako różnicę między sumą przychodów osiągniętych od początku roku i sumą kosztów uzyskania przychodów poniesionych od początku roku,

4) dochód ustalony w taki sposób jest pomniejszany o sumę dochodów ustalonych za miesiące poprzedzające i o różnicę między sumą składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, zapłaconych od początku roku, a sumą składek odliczonych w poprzednich miesiącach; dochód nie jest pomniejszany o składki, które zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów,

5) przy obliczaniu dochodu stosuje się art. 24 ust. 1-2b ustawy o pdof i nie uwzględnia się przychodów niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym innych niż określone w art. 21 ust. 1 pkt 63a, pkt 63b, pkt 152-154 ustawy o pdof; w przypadku osób prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów dochód ustala się z uwzględnieniem art. 44 ust. 2 zdanie drugie ustawy o pdof.

Gdy przedsiębiorca opodatkowany na zasadach ogólnych poniesie stratę podatkową, to taką sytuację - dla celów ustalenia podstawy wymiaru składki zdrowotnej - należy traktować jako brak dochodu (dochód wynosi 0 zł). Jednak w przypadku podstawy wymiaru składki zdrowotnej dla przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych obowiązuje miesięczna minimalna podstawa jej wymiaru.

Jeżeli obliczona kwota podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne w danym miesiącu jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego (tj. 1 lutego), to wówczas podstawę wymiaru składki zdrowotnej za ten miesiąc stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia. Tak wynika z art. 81 ust. 2d ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej... (Dz. U. z 2022 r. poz. 2561 ze zm.), zwanej ustawą zdrowotną. Miesięczna podstawa wymiaru składki zdrowotnej dla przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych za styczeń 2023 r. nie może więc być niższa niż 3.010 zł (składka - nie niższa niż 270,90 zł), bowiem tyle wynosiło minimalne wynagrodzenie w pierwszym dniu (tj. 1 lutego 2022 r.) poprzedniego roku składkowego. Natomiast minimalna podstawa wymiaru składki zdrowotnej w okresie od lutego 2023 r. do stycznia 2024 r. wynosi 3.490 zł (składka - nie niższa niż 314,10 zł).

Przedsiębiorca opodatkowany podatkiem liniowym składkę zdrowotną powinien naliczać w wysokości 4,9% podstawy wymiaru, ale nie niższej niż 9% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego, tj. za styczeń 2023 r. - 270,90 zł, od lutego 2023 r. do stycznia 2024 r. - 314,10 zł.

Ryczałt

Dla przedsiębiorcy opłacającego zryczałtowany podatek dochodowy miesięczną podstawę wymiaru składki zdrowotnej (w wysokości 9%) stanowi odpowiedni procent kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku. Ustala się ją w zależności od wysokości przychodu z działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (...), osiągniętego od początku roku kalendarzowego (patrz tabela). Przychód ten przedsiębiorca pomniejsza o kwoty opłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, ale pod warunkiem, że nie zostały one zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu na podstawie ustawy o pdof. W przychodach tych nie uwzględnia się przychodów niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym innych niż określone w art. 21 ust. 1 pkt 152-154 ustawy o pdof.

W 2023 r. podstawę wymiaru składki zdrowotnej ryczałtowcy ustalają w oparciu o przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2022 r. Wynagrodzenie to wyniosło 6.965,94 zł.

Aby ustalić podstawę wymiaru składki zdrowotnej, ryczałtowiec powinien brać pod uwagę firmowy przychód osiągnięty od początku roku kalendarzowego do końca miesiąca, za który dokonywane jest rozliczenie.

Niektórzy ryczałtowcy mogą opłacać miesięczną składkę na ubezpieczenie zdrowotne w uproszczonej formie, naliczając ją od podstawy wymiaru ustalonej w oparciu o kwotę przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym pomniejszoną o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne opłaconych w poprzednim roku kalendarzowym (o ile nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub odliczone od dochodu na podstawie ustawy o pdof). Niezależnie wtedy od wysokości przychodów uzyskanych w bieżącym roku ustaloną w taki sposób podstawę wymiaru składki zdrowotnej przedsiębiorca stosuje w każdym miesiącu danego roku, za który opłaca składkę. Jednak, aby było to możliwe, trzeba spełnić dwa warunki:

• opłacać w bieżącym roku kalendarzowym zryczałtowany podatek dochodowy,
• prowadzić przez cały poprzedni rok kalendarzowy działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem albo na zasadach ogólnych (i ewentualnie IP Box).

Przedsiębiorcy na karcie

W bardzo prosty sposób ustalają podstawę wymiaru składki zdrowotnej osoby prowadzące działalność, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 i pkt 3 ustawy systemowej oraz w art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców (Dz. U. z 2023 r. poz. 221), opłacające z tej działalności podatek dochodowy w formie karty podatkowej zgodnie z ustawą o zryczałtowanym podatku dochodowym (...). Zasady te dotyczą:

• osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie Prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych,
• osób prowadzących działalność w zakresie wolnego zawodu (w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym lub z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o pdof),
• przedsiębiorców korzystających z ulgi na start.

Dla takich przedsiębiorców podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia obowiązującego 1 stycznia danego roku. W dniu 1 stycznia 2023 r. minimalne wynagrodzenie wynosiło 3.490 zł. Zatem za miesiące od stycznia do grudnia 2023 r. składka zdrowotna wynosi dla nich 314,10 zł (tj. 3.490 zł × 9%).

Pozostałe osoby

Dla pozostałych osób prowadzących pozarolniczą działalność wymienionych w art. 8 ust. 6 ustawy systemowej (innych niż wskazane w art. 81 ust. 2, ust. 2e i ust. 2z ustawy zdrowotnej) podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku. Składka w nowej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku kalendarzowego. Podstawę wymiaru składki zdrowotnej obowiązującą od stycznia do grudnia 2023 r. osoby te powinny więc ustalić w oparciu o przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2022 r., włącznie z wypłatami z zysku, czyli od kwoty 6.965,94 zł.

Do tej grupy ubezpieczonych zalicza się m.in. wspólnika jednoosobowej spółki z o.o., wspólników spółki komandytowej, akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług, czy komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej.

Prowadzenie kilku działalności

W razie prowadzenia przez daną osobę kilku działalności, składkę zdrowotną w 2023 r. nadal należy liczyć odrębnie dla każdej z form opodatkowania. Jeśli jednak dana osoba prowadzi więcej niż jedną pozarolniczą działalność (opodatkowaną według skali podatkowej, podatkiem liniowym lub ryczałtem ewidencjonowanym), składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od sumy dochodów/przychodów.

Natomiast w przypadku uzyskiwania przychodów z więcej niż jednego z rodzajów działalności (np. prowadzenia działalności jako wspólnik spółki komandytowej oraz jako wspólnik jednoosobowej spółki z o.o.), składkę zdrowotną należy opłacać odrębnie od każdego rodzaju działalności. Zasada ta nie dotyczy jednak osób, które uzyskują także przychody z działalności gospodarczej stosujących opodatkowanie na zasadach ogólnych (np. wg skali podatkowej) lub ryczałt ewidencjonowany.