Składka zdrowotna w razie zbiegu tytułów do ubezpieczeń

Zasadą jest, że składkę na ubezpieczenie zdrowotne należy opłacać z każdego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego. Z kolei gdy w ramach jednego z tytułów dana osoba uzyskuje więcej niż jeden przychód, składkę zdrowotną trzeba odprowadzać odrębnie od każdego przychodu. Tę zasadę stosuje się również w stosunku do przedsiębiorcy, który rozpoczyna prowadzenie kolejnej pozarolniczej działalności. Jeśli przedsiębiorca stosuje różne formy opodatkowania, to składkę zdrowotną oblicza wówczas od podstawy wymiaru ustalonej odrębnie dla każdej działalności. W przypadku natomiast prowadzenia kilku spółek, składkę zdrowotną należy opłacać od każdej z nich, nawet jeśli są to spółki tego samego rodzaju.

Kilka źródeł przychodu

W przypadku gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, składka na ubezpieczenie zdrowotne powinna być opłacana z każdego z tych tytułów odrębnie. Tak wynika z art. 82 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285 ze zm.), zwanej ustawą zdrowotną. Przepis ten należy interpretować w ten sposób, że jeśli np. dana osoba jednocześnie pracuje na etacie, wykonuje umowę zlecenia i prowadzi własną firmę, wówczas składkę na ubezpieczenie zdrowotne ma potrącaną przez pracodawcę - z wynagrodzenia uzyskiwanego ze stosunku pracy oraz zleceniodawcę - od przychodu uzyskiwanego z racji wykonywanego zlecenia i dodatkowo musi ją też opłacać samodzielnie z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności.

Kilka przychodów z jednego tytułu

Jeżeli w ramach jednego z tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego (wymienionych w art. 66 ust. 1 ustawy zdrowotnej) ubezpieczony uzyskuje więcej niż jeden przychód, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest wówczas opłacana od każdego z uzyskanych przychodów odrębnie. Tak wynika z art. 82 ust. 2 ustawy zdrowotnej. Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy dana osoba np. wykonuje kilka umów zlecenia lub jest zatrudniona na więcej niż jednej umowie o pracę. Z każdej takiej umowy ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowe. Od przychodu z każdej takiej umowy należna jest więc składka zdrowotna.

Sumowanie firmowych dochodów

Zasada opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne od niemal każdej aktywności zawodowej obowiązuje również wtedy, gdy osoba prowadząca pozarolniczą działalność zakłada kolejną firmę. Zasadniczo bowiem składkę na to ubezpieczenie należy opłacać od każdej prowadzonej działalności. Jeśli ubezpieczony prowadzi więcej niż jedną działalność i z każdej z nich opłaca podatek dochodowy w takiej samej formie, wówczas ustala podstawę wymiaru składki zdrowotnej sumując firmowe przychody/dochody.

• zasady ogólne

Osoba prowadząca działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, 3, 4 i 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.) - patrz ramka, opłacająca podatek dochodowy od dochodów z prowadzonej działalności gospodarczej na zasadach ogólnych (według skali podatkowej, podatek liniowy) lub IP Box, począwszy od składki zdrowotnej należnej za luty 2022 r. podstawę jej wymiaru ustala w oparciu o wysokość firmowego dochodu. Zasadniczo składka zdrowotna dla wszystkich ubezpieczonych wynosi 9% podstawy wymiaru, jednak przedsiębiorcy opodatkowani podatkiem liniowym powinni naliczać ją w wysokości 4,9% podstawy wymiaru. Składka zdrowotna dla przedsiębiorców opłacających podatek dochodowy według skali podatkowej, liniowy lub IP Box nie może być jednak niższa niż kwota odpowiadająca 9% minimalnego wynagrodzenia, czyli w 2022 r. - nie niższa niż 270,90 zł.

• zryczałtowany podatek

Dla osoby prowadzącej działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, 3, 4 i 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (patrz ramka), opłacającej w 2022 r. zryczałtowany podatek dochodowy, w bieżącym roku miesięczną podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi odpowiedni procent (tj. 60%, 100% lub 180%) przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale 2021 r., włącznie z wypłatami z zysku, które wyniosło 6.221,04 zł (patrz tabela).

Jeśli ubezpieczony prowadzi więcej niż jedną działalność opodatkowaną ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, to żeby ustalić limit przychodów warunkujących wysokość podstawy wymiaru składki zdrowotnej (tj. 60%, 100% lub 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku), należy przyjąć sumę przychodów z tych działalności (art. 82 ust. 2b ustawy zdrowotnej).

Prowadzenie kilku spółek

Zgodnie z art. 82 ust. 4 ustawy zdrowotnej, jeżeli ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednej spółki w ramach tego samego rodzaju działalności, o której mowa w art. 82 ust. 5 pkt 1-5, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest odrębnie od każdej prowadzonej spółki (przykład 1). Takie brzmienie tego przepisu obowiązuje od 1 lipca 2022 r. (jego zmiany dokonał Polski Ład 2.0). Od tego też dnia zmieniło się brzmienie art. 82 ust. 5 ustawy zdrowotnej. Obecnie rodzajami działalności są:

1) działalność gospodarcza prowadzona w formie jednoosobowej spółki z o.o.;

2) działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki jawnej, będącej podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych;

3) działalność gospodarcza prowadzona w formie spółki komandytowej;

4) działalność gospodarcza prowadzona formie spółki komandytowo-akcyjnej przez komplementariusza (wejdzie w życie 1 stycznia 2023 r.);

5) działalność gospodarcza prowadzona w formie prostej spółki akcyjnej przez akcjonariusza wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług;

6) wykonywanie działalności przez osoby, o których mowa w art. 81 ust. 2za ustawy.

Kilka firm i różne formy opodatkowania

Jeśli przedsiębiorca stosuje różne formy opodatkowania, to składkę zdrowotną oblicza wówczas od podstawy wymiaru ustalonej odrębnie dla każdej działalności.

W poradniku pt. "Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu oraz ustalania podstawy wymiaru składek. Poradnik dla osób prowadzących pozarolniczą działalność (...)", zamieszczonym na stronie internetowej www.zus.pl, ZUS zawarł wyjaśnienia dotyczące opłacania składki zdrowotnej m.in. w sytuacji, gdy ubezpieczony prowadzi kilka rodzajów działalności i opłaca podatek dochodowy według różnych form opodatkowania. Czytamy w nim, że wtedy: "(...) składkę na ubezpieczenie zdrowotne obliczasz odrębnie dla każdej z form podatkowych (zasady ogólne, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, karta podatkowa) od podstawy wymiaru ustalonej odrębnie dla działalności opodatkowanej daną formą. (...)".

Z kolei według art. 81 ust. 2za ustawy zdrowotnej, dla pozostałych osób prowadzących pozarolniczą działalność (m.in. wspólników spółki komandytowej czy wspólnika jednoosobowej spółki z o.o.) podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale 2021 r., włącznie z wypłatami z zysku. Tak wynika z art. 82 ust. 3 ustawy zdrowotnej. Jeżeli taka osoba uzyskuje przychody z więcej niż jednego z rodzajów działalności, składkę zdrowotną powinna opłacać odrębnie od każdego rodzaju działalności - każdą naliczając od podstawy wymiaru wynoszącej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (w 2022 r. - 6.221,04 zł). Oznacza to, że prowadząc np. pozarolniczą działalność jako wspólnik w dwóch spółkach komandytowych, składkę zdrowotną należy opłacać od każdej prowadzonej działalności (tu: od każdej spółki, czyli × 2).

Oddział ZUS w Gdańsku w interpretacji z dnia 21 marca 2022 r., znak DI/100000/43/276/2022, wskazał, że art. 82 ust. 3 ustawy zdrowotnej nie dotyczy jednak osób uzyskujących jednocześnie przychody z działalności gospodarczej stosujących opodatkowanie na zasadach ogólnych (np. opłacających podatek liniowy) lub ryczałt ewidencjonowany. Oznacza to więc, że w przypadku gdy dana osoba oprócz prowadzenia kilku pozarolniczych działalności, z których przychody nie są przychodami z działalności gospodarczej, np. będąc wspólnikiem w dwóch spółkach komandytowych, prowadzi też działalność, z której przychody dla celów podatku dochodowego kwalifikowane są jako przychody z działalności gospodarczej, np. dodatkowo prowadzi indywidualnie firmę na podstawie wpisu do CEIDG, to wtedy:

• z tytułu prowadzonych dwóch spółek komandytowych opłaca jedną składkę zdrowotną, naliczając ją od kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, a
• z działalności gospodarczej opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne naliczoną w sposób zależny od formy opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej (przykład 2).