Preferencje dla płatnika opłacającego składki na FP, FS i FGŚP

Za osoby zatrudnione w firmie płatnik (np. pracodawca) opłaca m.in. składki na Fundusz Pracy (w tym na Fundusz Solidarnościowy) i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Nalicza je za ubezpieczonych od kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Z obowiązku ich opłacania może być jednak zwolniony. Preferencja taka przysługuje m.in. za osoby powracające z urlopów z tytułu urodzenia dziecka, zatrudnionych bezrobotnych, a także osoby mające ukończony odpowiedni wiek.

Opłacanie składek na FP i FGŚP

Składki na Fundusz Pracy (FP) ustalone od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (bez stosowania rocznego jej ograniczenia) wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę opłacają m.in. pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne nie tylko za osoby pozostające w stosunku pracy, ale także m.in. za osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia. Określa tak art. 104 ust. 1 pkt 1 lit. a) i c) ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zwanej ustawą o promocji zatrudnienia.

Jeżeli ubezpieczony podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i ubezpieczeniom rentowym z więcej niż jednego tytułu, to obowiązek opłacania składek na FP powstaje, gdy łączna kwota stanowiąca podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tych tytułów wyniesie co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. W wymienionych sytuacjach ubezpieczony składa stosowne oświadczenie każdemu pracodawcy.

W 2021 r. minimalne wynagrodzenie za pracę pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy wynosi 2.800 zł. Wobec tego składka na FP jest naliczana, gdy pracownik uzyska w miesiącu oskładkowane wynagrodzenie w kwocie co najmniej 2.800 zł.

Przedstawione zasady dotyczą też składki na Fundusz Solidarnościowy (FS). Składkę na ten fundusz opłacają od 1 stycznia 2019 r. płatnicy zobowiązani regulować za ubezpieczonych składkę na FP. Dla celów jej opłacania płatnik stosuje bowiem odpowiednio przepisy dotyczące obowiązkowych składek na FP.

Powyższe nie odnosi się jednak do składki na FGŚP. Jest ona bowiem należna (odmiennie jak w przypadku składek na FP, w tym na FS) bez względu na wysokość uzyskiwanego przez ubezpieczonego w danym miesiącu oskładkowanego przychodu. Ustala się ją od kwoty stanowiącej podstawę wymiaru składek emerytalnej i rentowych (bez stosowania jej rocznego ograniczenia). Pracodawca nalicza ją i opłaca za pracownika, czyli osobę fizyczną, która zgodnie z przepisami polskiego prawa m.in. pozostaje z pracodawcą w stosunku pracy lub wykonuje pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której, zgodnie z Kodeksem cywilnym, stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, jeżeli z tego tytułu podlega obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych (z wyjątkiem pomocy domowej zatrudnionej przez osobę fizyczną). Stanowi tak art. 10 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, zwanej ustawą o ochronie roszczeń pracowniczych.

Wyłączenia płatników z opłaty składek na FP, FS i FGŚP

Określona grupa płatników może korzystać z preferencji w opłacaniu za ubezpieczonych składek na FP, FS i FGŚP. Prawo takie przysługuje za osoby:

1) mające ukończone 55 lat i 60 lat

Składki na FP (i FS) oraz FGŚP opłaca się za ubezpieczonych, którzy nie osiągnęli wieku wynoszącego co najmniej 55 lat w przypadku kobiet i co najmniej 60 lat w przypadku mężczyzn. Stanowią tak art. 104b ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia oraz art. 9b ust. 2 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych. Tym samym składek na wymienione fundusze nie opłaca się za osoby (np. pracowników, zleceniobiorców), które osiągnęły odpowiednio wiek 55 lat - kobiety lub 60 lat - mężczyźni. Oznacza to, że od wszystkich przychodów stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uzyskanych od miesiąca, od którego przysługuje przedmiotowe zwolnienie, składki na te fundusze nie są należne.

Trzeba jednak w tym miejscu zwrócić uwagę na pewną zasadę. Otóż gdy osoby, za które istnieje obowiązek opłacania składek na FP (i FS) oraz FGŚP, wiek odpowiednio 55 lat i 60 lat osiągają:

• w trakcie miesiąca kalendarzowego - w takim przypadku nie opłaca się za nie składek na wspomniane fundusze od następnego miesiąca (przykład 1),
• pierwszego dnia danego miesiąca - wtedy nie opłaca się tych składek już od tego miesiąca.

2) powracające z urlopów z tytułu urodzenia dziecka

Z opłacania składek na FP (i FS) oraz FGŚP zwolniony jest też pracodawca za pracowników powracających z urlopu: macierzyńskiego, na warunkach urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego lub wychowawczego. Zwolnienie przysługuje w okresie 36 miesięcy począwszy od pierwszego miesiąca po powrocie pracownika z wymienionych urlopów. Takie uregulowanie zawiera art. 104a ustawy o promocji zatrudnienia i art. 9a ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych. Dla celów zastosowania tej ulgi okres 36 miesięcy zwolnienia należy liczyć od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło zakończenie urlopu z tytułu urodzenia dziecka. W taki też sposób ustala się okres zwolnienia z opłacania składek na te fundusze, jeżeli bezpośrednio po wymienionych urlopach pracownik korzysta z:

• urlopu wypoczynkowego,
• dni wolnych od pracy z tytułu opieki nad dzieckiem lub zasiłku opiekuńczego albo świadczenia chorobowego.

Uznaje się bowiem w takim przypadku, że powrót pracownika do pracy nastąpił po zakończeniu urlopów związanych z rodzicielstwem, a nie od daty faktycznego podjęcia pracy po zakończonym np. urlopie wypoczynkowym czy pobieranym świadczeniu chorobowym (przykład 2 i 3).

Zwolnienie powyższe przysługuje pracodawcy tylko w odniesieniu do pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy. Nie można go zastosować np. w stosunku do osób wykonujących pracę na podstawie umów o świadczenie usług, do których zgodnie z K.c. stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. W przypadku pracowników, w stosunku do których pracodawca będzie korzystał z przedmiotowego zwolnienia z opłacania składek, którzy zawarli dodatkowo z pracodawcą umowę zlecenia lub jeżeli w ramach takiej umowy będą wykonywali pracę na rzecz swojego pracodawcy, zwolnienie to nie obejmuje przychodów uzyskiwanych z tytułu świadczenia pracy na podstawie tej umowy.

Jeżeli pracownik po urlopie macierzyńskim lub urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego korzysta z następujących bezpośrednio po sobie urlopów związanych z rodzicielstwem (a więc rodzicielskiego lub wychowawczego), okres omawianej preferencji liczy się od pierwszego dnia miesiąca po miesiącu, w którym nastąpiło zakończenie ostatniego z tych urlopów. Gdy pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego (lub wychowawczego) z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu (na co pozwalają przepisy Kodeksu pracy), wtedy zwolnienie z zapłaty składek na FP (i FS) oraz FGŚP nie przysługuje w odniesieniu do przychodów uzyskanych w okresie świadczenia pracy w trakcie korzystania z takiego urlopu.

Do okresu 36 miesięcy trwania ulgi w składkach na FP (i FS) oraz FGŚP należy wliczać wszystkie okresy zwolnienia z ich opłacania, które będą miały miejsce po powrocie pracownika z urlopu udzielonego z tytułu urodzenia dziecka (lub dzieci przy jednym porodzie). Natomiast urodzenie kolejnego dziecka (lub dzieci) przy kolejnym porodzie powoduje, że pracodawca nabywa nowe uprawnienie - na okres kolejnych 36 miesięcy - do ulgi w opłacie tych składek po powrocie takiej osoby z urlopu macierzyńskiego. Wskazana reguła ma również zastosowanie, gdy pracownik, w stosunku do którego pracodawca korzysta już z ulgi w tych składkach po jego powrocie z jednego z wymienionych urlopów, przyjmuje dziecko na wychowanie w trybie art. 183 K.p. i nabywa prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Jeżeli pracodawca wykorzysta w całości 36-miesięczny okres preferencji w opłacie tych składek, a następnie udzieli pracownikowi urlopu wychowawczego (na to samo dziecko), nie będzie mu przysługiwało kolejne 36-miesięczne zwolnienie.

Jeśli z urlopów, za które przysługuje ulga, na to samo dziecko korzystają oboje rodzice, to prawo do niej przysługuje wyłącznie jednemu pracodawcy (nabywa je ten pracodawca, który pierwszy udzielił pracownikowi jednego z urlopów związanych z rodzicielstwem i nadal kontynuuje jego zatrudnienie).

3) bezrobotne

Pracodawcy nie opłacają składek na FP (i FS) oraz FGŚP przez okres 12 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę, za osoby zatrudnione, które ukończyły 50. rok życia i w okresie 30 dni przed zatrudnieniem pozostawały w ewidencji bezrobotnych powiatowego urzędu pracy. Wynika to z art. 104b ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia oraz art. 9b ust. 1 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych. Zwolnienie to przysługuje pracodawcy, o ile zostaną spełnione łącznie następujące warunki, tj.:

• w dniu nawiązania stosunku pracy zatrudniona osoba będzie miała ukończone 50 lat (50. urodziny przypadają najpóźniej w dniu nawiązania stosunku pracy),
• zatrudniona osoba będzie pozostawała w ewidencji bezrobotnych powiatowego urzędu pracy przez okres co najmniej 30 dni liczonych wstecz od dnia poprzedzającego dzień nawiązania stosunku pracy.

Dla tej ulgi okres 12 miesięcy zwolnienia z opłacania składek na FP (i FS) oraz FGŚP należy liczyć od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym została zawarta umowa o pracę.

Zdarza się, że bezpośrednio po rozwiązaniu umowy o pracę zawartej na czas określony podpisana zostaje kolejna umowa o pracę z pracownikiem, za którego pracodawca korzystał z przedmiotowego zwolnienia. W takiej sytuacji ulga w opłacie składek na omawiane fundusze przysługuje wyłącznie w okresie trwania pierwszej umowy o pracę.

Z kolei art. 104c ustawy o promocji zatrudnienia oraz art. 9c ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych zwalnia pracodawcę z opłacania składek na FP (i FS) oraz FGŚP za zatrudnionych skierowanych bezrobotnych, którzy nie ukończyli 30. roku życia.

Warto wyjaśnić, że jeżeli ze skierowanym bezrobotnym, który nie ukończył 30 lat, zostanie zawarta umowa na okres krótszy niż czas trwania ulgi w składkach na te fundusze, po której bezpośrednio (bez dnia przerwy) zawierana jest kolejna umowa o pracę, kontynuowanie w ramach kolejnej umowy ulgi w składkach (aż do upływu pełnego okresu jej trwania) jest możliwe, jeśli w momencie nawiązania stosunku pracy na podstawie kolejnej umowy o pracę zatrudniona osoba nie ukończyła 30 lat. Ponadto prawo do tej ulgi za wymienione osoby nie ustaje, jeśli w trakcie jej trwania taki pracownik ukończy 30. rok życia.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1409 ze zm.)

Ustawa z dnia 13.07.2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. z 2020 r. poz. 7)