Od nowego roku możliwość jednoczesnego pobierania emerytury i renty rodzinnej po zmarłym małżonku, tzw. renty wdowiej

W Dzienniku Ustaw z dnia 16 sierpnia 2024 r. pod poz. 1243 opublikowano ustawę z dnia 26 lipca 2024 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, dalej ustawę zmieniającą. Ustawa ta wejdzie w życie co do zasady 1 stycznia 2025 r. i wprowadzi do polskiego systemu prawnego tzw. rentę wdowią, czyli możliwość pobierania dwóch świadczeń emerytalno-rentowych (świadczeń w zbiegu), to jest emerytury i renty rodzinnej po zmarłym małżonku, przy czym jedno z tych świadczeń tylko w określonym procencie.

Zwracamy uwagę! W obecnym stanie prawnym (do końca 2024 r.) w przypadku zbiegu prawa do emerytury i renty rodzinnej po zmarłym małżonku obowiązuje zasada wypłaty tylko jednego z tych świadczeń, tj. własnej emerytury w wysokości 100% bądź też renty rodzinnej w wysokości 85%. Wyboru, które z tych świadczeń chce otrzymywać dokonuje osoba uprawniona, a gdy tego nie zrobi, ZUS z mocy prawa wypłaca jej świadczenie korzystniejsze.

Ustawa zmieniająca dodała do ustawy emerytalnej m.in. art. 95a. Zgodnie z ust. 1 tego przepisu, osobie uprawnionej do renty rodzinnej, o której mowa w art. 67 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, oraz do emerytury, emerytury rolniczej, emerytury z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, emerytury wojskowej, emerytury policyjnej, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, renty z tytułu niezdolności do pracy, w tym renty szkoleniowej, renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, renty rolniczej szkoleniowej, renty z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin, wojskowej renty inwalidzkiej albo policyjnej renty inwalidzkiej (zwanych dalej świadczeniami emerytalno-rentowymi) będzie wypłacana, zależnie od jej wyboru:

• przysługująca renta rodzinna oraz 25% świadczenia emerytalno-rentowego albo
• przysługujące świadczenie emerytalno-rentowe oraz 25% renty rodzinnej.

Co jednak ważne, wskaźnik 25%, o którym mowa wyżej, w okresie od 1 lipca 2025 r. do 31 grudnia 2026 r. będzie wynosił 15%. Wskaźnik wysokości świadczeń w zbiegu zostanie w 2028 r. zweryfikowany przez Radę Ministrów, w celu oceny możliwości i zasadności jego podwyższenia, uwzględniając na tle sytuacji społeczno-gospodarczej kraju sytuację dochodową grup osób uprawnionych do wypłaty świadczeń w zbiegu (art. 16 ustawy zmieniającej).

Do wypłaty świadczeń na nowych zasadach będzie uprawniona osoba, która spełni łącznie następujące warunki:

• osiągnęła wiek emerytalny określony w art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej, tj. co najmniej 60 lat kobieta i co najmniej 65 lat mężczyzna,
• pozostawała we wspólności małżeńskiej do dnia śmierci małżonka,
• nabyła prawo do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż 5 lat przed osiągnięciem ww. wieku emerytalnego.

Wypłata świadczeń w zbiegu ustanie z dniem poprzedzającym dzień zawarcia nowego związku małżeńskiego przez osobę uprawnioną.

Ustalenie zbiegu świadczeń oraz ich wypłata będą następowały na wniosek osoby uprawnionej (nowy art. 116b ust. 1 ustawy emerytalnej). Będzie on mógł zostać złożony w postaci elektronicznej. Jego wzór zostanie opublikowany na stronie internetowej ZUS. Osoby spełniające prawo do wypłaty świadczeń na nowych zasadach będą mogły składać wnioski o ustalenie zbiegu świadczeń od 1 stycznia 2025 r. W przypadku wniosków złożonych do 30 czerwca 2025 r. prawo do wypłaty świadczeń w zbiegu powstanie z dniem 1 lipca 2025 r.

Wysokość sumy świadczeń wypłacanych w zbiegu nie będzie mogła przekroczyć trzykrotności kwoty najniższej emerytury, o której mowa w art. 85 ust. 2 ustawy emerytalnej. Dla zobrazowania, w okresie od 1 marca 2024 r. do 28 lutego 2025 r. najniższa emerytura wynosi 1.780,96 zł, zatem jej trzykrotność to 5.342,88 zł. Do tego limitu będą uwzględniane świadczenia wymienione w art. 95a ust. 1 i 10 ustawy emerytalnej, a także świadczenia wypłacane przez instytucje zagraniczne oraz świadczenia i dodatki o charakterze innym niż jednorazowe wypłacane na podstawie ustawy lub na podstawie odrębnych przepisów wraz ze świadczeniami, o których mowa powyżej.

W przypadku przekroczenia ww. limitu, świadczenia w zbiegu ulegają pomniejszeniu o kwotę przekroczenia według kolejności:

• świadczenia finansowane z budżetu państwa:
• świadczenia z zaopatrzenia emerytalno-rentowego żołnierzy zawodowych,
• świadczenia z zaopatrzenia emerytalno-rentowego funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej,
• inne świadczenia,
• świadczenia finansowane z Funduszu Emerytalno-Rentowego Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
• świadczenia finansowane z Funduszu Pracy,
• świadczenia finansowane z Funduszu Emerytur Pomostowych,
• świadczenia finansowane z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Jeżeli suma świadczeń w zbiegu przekroczy trzykrotność kwoty najniższej emerytury, decyzje o pomniejszeniu świadczeń w celu wypłaty świadczeń w zbiegu wyda organ rentowy albo organ emerytalny dokonujący pomniejszenia.

Ze świadczeń w zbiegu będą mogły skorzystać też osoby wymienione w art. 95a ust. 9 ustawy emerytalnej.