Składniki majątku otrzymane od podmiotu tworzącego SP ZOZ

Jesteśmy samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej. Na podstawie umowy użyczenia w 2016 r. otrzymaliśmy od podmiotu tworzącego sprzęt elektroniczny, który używaliśmy przez ponad 6 lat. W tym czasie sprzęt został mocno wyeksploatowany, a od 2023 r. jest w większości nieużytkowany. Do tej pory pozostawał on w ewidencji urzędu gminy. W 2025 r. otrzymaliśmy ten sprzęt dokumentem PT (wartość początkowa i umorzenie jest w tej samej wartości). W protokole zdawczo-odbiorczym w uwagach wpisano "sprzęt zużyty". Jak należy ująć w księgach dokument PT? Część sprzętu jest uszkodzona i nie nadaje się do użytkowania, a część jest sprawna i będzie przez nas użytkowana.

Z pytania wynika, iż samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej (SP ZOZ) otrzymał na podstawie dokumentu "PT - Protokół przekazania - przyjęcia środka trwałego" sprzęt, który wcześniej użytkował na podstawie umowy użyczenia. Sprzęt ten pozostawał w ewidencji bilansowej podmiotu tworzącego (gminy). Nie był on zaliczony do składników majątku SP ZOZ i nie był ujmowany w ewidencji bilansowej na koncie środków trwałych. Takie postępowanie nie jest prawidłowe.

Podmiot leczniczy działający w formie SP ZOZ jest zobowiązany do prowadzenia ksiąg rachunkowych i sporządzania sprawozdań finansowych zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o rachunkowości, z uwzględnieniem specyfiki jego działalności wynikającej z ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2024 r. poz. 799 ze zm.). Przy ewidencji nieodpłatnie otrzymanych przez SP ZOZ środków trwałych wskazane jest uwzględnić następujące regulacje ustawowe:

• art. 3 ust. 1 pkt 12 ustawy o rachunkowości - stanowiący, iż za aktywa uznaje się kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych,
• art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o rachunkowości - zawierający definicję środków trwałych, do których zalicza się rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki,
• art. 41 ustawy o rachunkowości - określający, że dokonywane z zachowaniem zasady ostrożności rozliczenia międzyokresowe przychodów obejmują w szczególności równowartość otrzymanych nieodpłatnie, w tym także w drodze darowizny, środków trwałych w budowie, środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych; rozliczenia międzyokresowe przychodów zwiększają również otrzymane nieodpłatnie środki pieniężne na sfinansowanie nabycia lub wytworzenia środków trwałych, w tym także środków trwałych w budowie oraz prac rozwojowych, jeżeli stosownie do innych ustaw nie zwiększają one kapitałów (funduszy) własnych; zaliczone do rozliczeń międzyokresowych przychodów kwoty zwiększają stopniowo pozostałe przychody operacyjne, równolegle do odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środków trwałych lub kosztów prac rozwojowych sfinansowanych z tych źródeł,
• art. 56 ustawy o działalności leczniczej - w myśl którego wartość majątku SP ZOZ określa m.in. fundusz założycielski, który stanowi wartość wydzielonej SP ZOZ części mienia Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub uczelni medycznej, w tym przekazanego w nieodpłatne użytkowanie,
• art. 54 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej - stanowiący, że SP ZOZ gospodaruje posiadanym mieniem.

W przypadku SP ZOZ istotne znaczenie dla ustalenia sposobu ewidencji nieodpłatnie otrzymanych składników majątkowych ma więc forma prawna, w jakiej następuje przekazanie danego składnika majątkowego do używania. Jeśli bowiem SP ZOZ otrzymuje składnik majątkowy, spełniający kryteria dla uznania go za środek trwały:

1) na podstawie umowy nieodpłatnego użytkowania (bez przenoszenia własności), to jego wartość powinien ująć w księgach rachunkowych po stronie Wn konta 01 "Środki trwałe", w korespondencji ze stroną Ma konta 80 "Fundusz założycielski",

2) nieodpłatnie na własność, np. na podstawie umowy darowizny, to jego wartość powinien ująć w księgach rachunkowych po stronie Wn konta 01 "Środki trwałe", w korespondencji ze stroną Ma konta 84 "Rozliczenia międzyokresowe przychodów".

Natomiast sprzęt, który jest popsuty i nie będzie przez jednostkę wykorzystywany (a więc nie spełnia definicji środka trwałego), może zostać ujęty w księgach rachunkowych SP ZOZ, w zależności od jego przeznaczenia (dalszego zagospodarowania), np. po stronie Wn konta 31 "Materiały" lub 33 "Towary", w korespondencji ze stroną Ma konta 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne". Stosownie bowiem do art. 3 ust. 1 pkt 32 lit. h) ustawy o rachunkowości, przychody związane z otrzymaniem nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny aktywów, w tym także środków pieniężnych na inne cele niż dopłaty do cen sprzedaży, nabycie lub wytworzenie środków trwałych, środków trwałych w budowie albo wartości niematerialnych i prawnych, zalicza się do pozostałych przychodów operacyjnych jako przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki.

Co istotne, aby otrzymane składniki majątku ująć w księgach rachunkowych SP ZOZ należy je wycenić. Wartości wynikające z dokumentu PT mają charakter historyczny (jest to wartość początkowa i dotychczasowe umorzenie przekazanego środka trwałego wynikające z jego ksiąg). Nie są to wartości, według których jednostka ujmuje otrzymane składniki majątku w swoich księgach. Wskazane jest wycenić je w wartości wynikającej odpowiednio z zawartej umowy nieodpłatnego użytkowania lub z umowy darowizny bądź w wartości odpowiadającej cenie sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu (cenie rynkowej). Jak wynika z art. 28 ust. 2 ustawy o rachunkowości, jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny - jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu. Jeśli natomiast nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy (por. art. 28 ust. 5 ww. ustawy).