Czas pracy, gdy dzień wolny nie przypada w sobotę

Pracodawca może ustalać różne rozkłady czasu pracy dla swoich podwładnych. Ponieważ ustawodawca nie określił, w jakim dniu tygodnia ma przypadać dzień wolny z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, może to być dowolny dzień od poniedziałku do soboty. Nie może on jedynie przypadać w niedzielę. Dla większości pracowników dzień ten przypada w sobotę, ale dla niektórych w innym dniu powszednim. Jednak wyznaczenie innego niż sobota dnia wolnego od pracy nie wpływa na sposób obliczania wymiaru czasu pracy.

Wymiar czasu pracy

Wymiar czasu pracy oznacza liczbę dni i godzin przypadających do przepracowania w danym okresie rozliczeniowym. Zasady jego obliczania są jednakowe dla wszystkich systemów czasu pracy, z wyjątkiem pracy w ruchu ciągłym. Wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, w myśl art. 130 K.p., oblicza się:

• mnożąc 40 godzin przez liczbę pełnych tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym,
   
• dodając do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku (tzw. dni wystających),
   
• obniżając wymiar czasu pracy o 8 godzin za każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela.

Powrót do takich zasad ustalania wymiaru czasu pracy nastąpił z dniem 8 października 2012 r., po opublikowaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt K 27/11). Wyrokiem tym uchylono przepis, zgodnie z którym święto pokrywające się z dniem wolnym od pracy z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy nie obniżało wymiaru czasu pracy. W obecnym stanie prawnym, jeżeli nałożą się na siebie dzień wolny z racji przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy i święto, to święto obniży wymiar czasu pracy. Może to w niektórych miesiącach powodować obowiązek wyznaczenia dodatkowego dnia wolnego w celu zachowania zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.

Wymiar czasu pracy pracownika w okresie rozliczeniowym obniża się także o liczbę godzin usprawiedliwionej nieobecności w pracy, przypadających do przepracowania w czasie tej nieobecności, zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy (art. 130 § 3 K.p.). Regulacja ta dotyczy np. absencji chorobowej.

Wymiar czasu pracy w 2013 r. będzie jednakowy dla pracowników zatrudnionych w tym samym wymiarze etatu, bez względu na to, w jakim dniu tygodnia przypadnie dzień wolny z racji przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Wyznaczenie tego dnia może jednak mieć wpływ na harmonogram czasu pracy pracowników. Przy czym obowiązująca liczba dni i godzin do przepracowania pozostanie taka sama.

Poniedziałek dniem wolnym od pracy

Obowiązujące pracownika w poszczególnych miesiącach 2013 r. wymiary czasu pracy (patrz tabela) dotyczą pracowników zatrudnionych na pełny etat. W rozkładach, w których dzień wolny z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy przypada w sobotę, wymiary te są zgodne z układem dni w kalendarzu w poszczególnych miesiącach. Inaczej jest, gdy pracodawca przewidział inny dzień wolny niż sobota (od poniedziałku do piątku) jako dzień wolny od pracy wynikający z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. W celu zachowania obowiązującego wymiaru czasu pracy pracodawca jest obowiązany dostosować liczbę dni i godzin pracy do układu dni w kalendarzu. Porównując wymiary czasu pracy w jednomiesięcznych okresach rozliczeniowych 2013 r. do układu dni w kalendarzu, przy dniach wolnych przypadających w poniedziałek można zauważyć, że:

• w marcu, w czerwcu i w sierpniu br. - liczba dni i godzin pracy wynikająca z układu dni w kalendarzu przewyższa o 1 dzień (8 godz.), a w listopadzie br. o 2 dni (16 godz.) obowiązujący wymiar czasu pracy,
   
• w lipcu, we wrześniu i w grudniu br. - liczba dni i godzin jest mniejsza o 1 dzień (8 godz.) od obowiązującego wymiaru czasu pracy.

Pracodawca, który planuje jednomiesięczne okresy rozliczeniowe w 2013 r. przy wyznaczeniu dodatkowego dnia wolnego w poniedziałek, powinien więc w marcu, czerwcu i sierpniu br. wyznaczyć pracownikom dodatkowy dzień wolny od pracy, a w listopadzie br. dwa takie dni. Jeżeli tego nie zrobi, wystąpi planowanie pracy nadliczbowej, co jest niedopuszczalne. Natomiast w lipcu, wrześniu i grudniu br. powinien, uprzednio zmieniając postanowienia regulaminowe, wskazać dodatkowy dzień pracy. Niewskazanie takiego dnia spowoduje zaplanowanie przestoju.

Korzystniejszy układ występuje w dłuższych niż jednomiesięczne okresach rozliczeniowych. Wówczas dni "niedopracowane" i "nadpracowane" ponad obowiązujący wymiar czasu pracy na ogół kompensują się wzajemnie. Jednak w każdym przypadku fakt "zbilansowania" wymaga odrębnego sprawdzenia, bowiem zarówno praca nadliczbowa, jak i przestój pociągają za sobą określone konsekwencje finansowe.

Poniżej przedstawiamy wymiary czasu pracy w jednomiesięcznych okresach rozliczeniowych w 2013 r. Obowiązują one zarówno przy wyznaczeniu poniedziałku, jak też każdego innego dnia - oprócz niedzieli - jako dodatkowego dnia wolnego w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)