Temperatura na dworze może stać się elementem branym pod uwagę przy ustalaniu grafiku dla pracowników. Czynnik pogodowy ma istotne znaczenie w tych branżach, które w dużej mierze zależą od temperatury panującej na zewnątrz. Wymusza ona niejako okresy sezonowych przerw w wykonywanych pracach. Odpowiednio do tych uwarunkowań pracodawcy starają się dostosować system i organizację czasu pracy.
Praca w rytm pór roku
Wykonywanie większości zawodów nie jest uzależnione od panującego klimatu. Zbytnie mrozy czy upały mogą stanowić jedynie niedogodność przy wykonywaniu pracy, ale nie powodują jej całkowitego wstrzymania. Jednak takie branże jak budownictwo czy rolnictwo są ściśle powiązane z warunkami panującymi na zewnątrz. Z tych względów zastosowanie w takich branżach tzw. podstawowego systemu czasu pracy jest na ogół mało efektywne. Praca po 8 godzin dziennie i przez 5 dni w tygodniu nie zaspokaja potrzeb pracodawcy, który w niektórych miesiącach ma do czynienia z całkowitym brakiem pracy, a w niektórych z jej znacznym natężeniem. Dlatego bardziej przydatne w takich przypadkach są systemy pozwalające na dłuższy okres rozliczeniowy oraz dniówkę roboczą powyżej 8 godzin.
Czasami pracodawca działający w rolnictwie i hodowli oraz przy pilnowaniu mienia i ochronie osób nie zamierza wydłużać dobowego wymiaru czasu pracy, a jedynie rozliczać czas pracy pracowników w większym przedziale czasowym. Wówczas może on skorzystać z możliwości wprowadzenia nawet półrocznego okresu rozliczeniowego (art. 129 § 2 K.p.). Jeżeli dodatkowo w swoim zakładzie ma nietypowe warunki organizacyjne lub techniczne to, o ile te warunki wpływają na przebieg procesu pracy, może wprowadzić nawet roczny okres rozliczeniowy. Wskazane okresy mają jednak pewną "wadę", tj. nie można ich zastosować w ramach równoważnego systemu czasu pracy. Oznacza to, że wprawdzie pracodawca ma więcej czasu, aby rozliczyć czas pracy pracownika, ale nie może zaplanować mu 12-godzinnych lub nawet dłuższych dniówek roboczych. Elastyczność organizacji czasu pracy polega w takich przypadkach tylko na możliwości skumulowania pracy w określonym miesiącu lub miesiącach okresu rozliczeniowego i zbilansowania jej dniami wolnymi w innym miesiącu tego okresu.
Dłuższa dniówka w krótszym okresie
Jak już wspomniano, prawo pracy dopuszcza stosowanie półrocznych i rocznych okresów rozliczeniowych przy pracach, które są uzależnione od warunków atmosferycznych i nietypowych warunków organizacyjnych. Dla "równowagi" dobowy wymiar czasu pracy nie może wtedy przekroczyć 8 godzin. Przedłużenie tego wymiaru w ramach systemu równoważnego wiąże się z ograniczeniem ram czasowych okresu rozliczeniowego. W zamian za to pracodawca zyskuje prawo do wyznaczenia dnia roboczego w wymiarze do 12 godzin, a w niektórych przypadkach nawet do 24 godzin. Przy czym całodobowy dzień pracy zastrzeżony jest dla pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także zatrudnionych w zakładowych strażach pożarnych i zakładowych służbach ratowniczych. Przy tego typu pracach okres rozliczeniowy (co do zasady miesięczny) może zostać przedłużony do 3 miesięcy, a jeżeli zależą one od pory roku lub warunków atmosferycznych, to do 4 miesięcy (art. 135 § 3 i art. 137 K.p.).
Wydłużenie okresu rozliczeniowego bez zgody związków wymaga zawiadomienia inspektora pracy.
Należy podkreślić, że niektórzy pracownicy, nawet zatrudnieni w branżach zależnych od pory roku i objęci z tego tytułu dłuższym okresem rozliczeniowym, nie mogą przekroczyć 8 godzin pracy na dobę. Dotyczy to:
W praktyce wyklucza to wymienionych pracowników z równoważnego systemu czasu pracy, którego istotą jest możliwość elastycznego ustalenia dobowego wymiaru czasu pracy.
Niepłatny przestój z powodu pogody
Przestój, w trakcie którego pracownicy gotowi do wykonywania pracy nie świadczą jej z powodu przeszkody leżącej po stronie pracodawcy, może być spowodowany różnymi przyczynami. Należą do nich również warunki atmosferyczne, które mogą wstrzymać prace realizowane w terenie. Generalnie pracownikowi z tytułu niezawinionego przez niego przestoju przysługuje wynagrodzenie, wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony, wówczas 60% wynagrodzenia (art. 81 § 1 K.p.).
W każdym przypadku wynagrodzenie przestojowe nie może być niższe niż minimalne. Jednak taką gwarancją nie są objęci pracownicy zatrudnieni przy pracach uzależnionych od warunków atmosferycznych, które spowodowały wystąpienie przestoju. W sytuacjach takiego "atmosferycznego" przestoju wynagrodzenie za czas nieświadczenia pracy przysługuje tylko wtedy, gdy przepisy prawa pracy (m.in. regulaminy zakładowe, układ zbiorowy pracy) lub umowa o pracę tak stanowią. W razie powierzenia w czasie wspomnianego przestoju innej pracy do wykonania, wynagrodzenie przysługuje tylko za tę pracę, chyba że przepisy przyznają wówczas prawo do wynagrodzenia przestojowego. Trzeba zaznaczyć, że w razie wstrzymania pracy z powodu warunków atmosferycznych, od których jednak praca ta zasadniczo nie zależy, przestój jest opłacany na ogólnych zasadach.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
