Udzielanie dnia wolnego za święto przypadające w sobotę

Obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym oblicza się:

• mnożąc 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym, a następnie
   
• dodając do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozostałych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku do piątku, tzw. dni wystających (art. 130 § 1 K.p.).

Każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin (art. 130 § 2 K.p.).

Obowiązujące w Polsce święta wskazuje ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz. U. nr 4, poz. 28 z późn. zm.). Są to: 1 stycznia - Nowy Rok, 6 stycznia - Święto Trzech Króli, pierwszy dzień Wielkiej Nocy, drugi dzień Wielkiej Nocy, 1 maja - Święto Państwowe, 3 maja - Święto Narodowe Trzeciego Maja, pierwszy dzień Zielonych Świątek, dzień Bożego Ciała, 15 sierpnia - Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, 1 listopada - Wszystkich Świętych, 11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości, 25 grudnia - pierwszy dzień Bożego Narodzenia, 26 grudnia - drugi dzień Bożego Narodzenia.

Analogiczne zasady obliczania wymiaru obowiązywały w okresie od 30 listopada 2006 r. do końca 2010 r. Następnie w wyniku nowelizacji Kodeksu pracy ustawą z dnia 24 września 2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 224, poz. 1459) wprowadzono zasadę, na podstawie której święto przypadające w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy (np. w sobotę) nie obniżało wymiaru czasu pracy. Powyższe zostało zakwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z dnia 2 października 2012 r. (sygn. akt K 27/11 - Dz. U. poz. 1110) uznał, że przepis narusza zasadę równości i jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Wyrok został ogłoszony 8 października 2012 r. i od tego dnia omawiana regulacja utraciła moc obowiązującą.

Powrót do "starych zasad" nie od razu był odczuwalny w praktyce. Do końca 2012 r. oraz w 2013 r. żadne święto nie przypadało w sobotę. W bieżącym roku kalendarzowym taka sytuacja wystąpi dwukrotnie, w sobotę przypada bowiem Święto Narodowe Trzeciego Maja oraz dzień Wszystkich Świętych (1 listopada). Wywiera to zasadniczy wpływ na wymiar, a w konsekwencji rozkłady czasu pracy.

Planowanie pracy na przyjęty okres rozliczeniowy oraz na poszczególne jego miesiące, w pierwszej kolejności wymaga obliczenia wymiaru czasu pracy. Obowiązująca metoda powoduje, że w organizacji pracy od poniedziałku do piątku, każde święto, które wystąpi w sobotę, przekłada się na konieczność wskazania jeszcze jednego dnia wolnego od pracy. W przeciwnym razie dochodzi do naruszenia obowiązującego w danym okresie wymiaru.

U pracodawcy obowiązuje podstawowy system czasu pracy w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym, a dniami wolnymi od pracy z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia są soboty. W maju 2014 r. w tym zakładzie przypada 21 dni roboczych, co daje 168 godzin pracy (21 dni x 8 godz.):

Legenda:

Z kolei wymiar czasu pracy wynosi 160 godzin (40 godz. x 4 tyg. + 8 godz. x 2 dni wystające - 8 godz. x 2 święta). Pozostawienie powyższego rozkładu bez korekt prowadziłoby do naruszenia wymiaru (168 godz. > 160 godz.). Zaniżyłoby też liczbę dni wolnych z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Pracodawca wyznaczył zatem jeszcze jeden dzień wolny od pracy na 2 maja 2014 r. i w ten sposób dostosował rozkład do wymiaru. Ta czynność jest nazywana w praktyce kadrowej "oddawaniem dnia wolnego za święto".

Jeżeli w zakładzie obowiązuje dłuższy okres rozliczeniowy, wykorzystanie dodatkowego dnia wolnego może nastąpić w dowolnym miesiącu wchodzącym w skład okresu rozliczeniowego obejmującego miesiąc wystąpienia sobotniego święta. Zasady są przy tym analogiczne.

U pracodawcy obowiązuje 6-miesięczny okres rozliczeniowy pokrywający się z półroczem kalendarzowym, a dniami wolnymi z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy są soboty. W pierwszym tegorocznym okresie wymiar czasu pracy wynosi 984 godziny (40 godz. x 25 tyg. + 8 godz. x 4 dni wystające - 8 godz. x 6 świąt). Występują natomiast 124 dni robocze (od poniedziałku do piątku, z wyłączeniem świąt). Zaplanowanie pracy we wszystkie te dni narusza wymiar (124 dni x 8 godz. = 992 godz.; 992 godz. > 984 godz.), zatem pracodawca wyznaczył dzień 20 czerwca (piątek po Bożym Ciele) dniem wolnym od pracy, dzięki czemu dostosował rozkład do wymiaru (992 godz. - 8 godz. = 984 godz.) i zapewnił odpowiednią liczbę dni wolnych.

W okresie obowiązywania zasady zakwestionowanej przez Trybunał wymiar czasu pracy u pracodawców mógł się różnić, w zależności od tego jak rozplanowali dni wolne od pracy z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Obecnie każdego pracownika (za wyjątkiem pracującego w ruchu ciągłym, dla którego stosowany jest inny algorytm) obowiązuje ta sama liczba godzin do przepracowania w przyjętym okresie rozliczeniowym. Już tylko z tego powodu w organizacji przewidującej inny niż sobota dzień wolny albo gdy dni te są różne, należy kontrolować i odpowiednio do potrzeb dostosowywać rozkłady (nawet przy stałych dniówkach "ósemkowych").

U pracodawcy obowiązuje podstawowy system czasu pracy w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym, a dniami wolnymi od pracy z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy są poniedziałki. W kwietniu br. wymiar czasu pracy wynosi 168 godzin (40 godz. x 4 tyg. + 8 godz. x 2 dni wystające - 8 godz. x 1 święto). Natomiast w zakładzie w tym miesiącu przypada 22 dni robocze (od wtorku do soboty), co daje 176 godzin (22 dni x 8 godz.). W celu dostosowania rozkładu do wymiaru, pracodawca powinien wyznaczyć pracownikom jeszcze jeden dzień wolny od pracy.

Z kolei w maju 2014 r. w przedsiębiorstwie przypada 21 dni roboczych (od wtorku do soboty). Dla zachowania wymiaru, który wynosi w tym miesiącu 160 godzin, pracodawca musi wyznaczyć jeszcze jeden dzień wolny od pracy [(21 dni - 1 dzień) x 8 godz. = 160 godz.]. W tej sytuacji fakt, iż święto przypada w sobotę nie zmienia zasad postępowania.

U pracodawcy obowiązuje podstawowy system czasu pracy w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym, a dniami wolnymi od pracy z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy są piątki.

W maju 2014 r. w zakładzie przypada 20 dni roboczych (od poniedziałku do czwartku oraz soboty), co zapewnia wypracowanie wymiaru (20 dni x 8 godz. = 160 godz.). Pracodawca nie musi więc dokonywać żadnych korekt rozkładu.

Analogicznie należy kontrolować liczbę godzin/dni do przepracowania w dłuższych okresach rozliczeniowych. Przedstawione zasady należy też uwzględniać podczas tworzenia szczególnych rozkładów czasu pracy (np. w ramach systemu równoważnego). Wymaga to w pierwszej kolejności ustalenia wymiaru i dopiero w oparciu o ten wymiar oraz przy uwzględnieniu odpoczynków (dobowego i tygodniowego) planowania pracy. Należy też pamiętać, że w każdym systemie czasu pracy, jeżeli przewiduje on rozkład czasu pracy obejmujący pracę w niedziele i święta, pracownikom zapewnia się łączną liczbę dni wolnych od pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym odpowiadającą co najmniej liczbie niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy przypadających w tym okresie.

Okoliczność, iż pracownik w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, będącym jednocześnie świętem ustawowym, był przykładowo niezdolny do pracy z powodu choroby, nie zwalnia pracodawcy z obowiązku wyznaczenia pracownikowi innego dnia wolnego od pracy. Wymiar czasu pracy tego pracownika ustala się bowiem w taki sam sposób jak pozostałych pracowników, a następnie obniża się o liczbę godzin usprawiedliwionej nieobecności w pracy przypadających do przepracowania w czasie tej nieobecności, zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy (art. 130 § 3 K.p.).

Pracodawca zatrudnia pracowników w systemie podstawowym w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym, u którego soboty są dniami wolnymi. W maju br. jako dzień wolny od pracy za Święto Narodowe Trzeciego Maja wyznaczył 9 maja 2014 r.

Załóżmy, że jeden z pracowników będzie przebywał na zwolnieniu lekarskim od 28 kwietnia do 5 maja 2014 r. W związku z chorobą obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy w maju ulegnie obniżeniu o 16 godzin (2 dni robocze, w których wykonywałby pracę x 8 godz.), czyli do 144 godzin (160 godz. - 16 godz.). Dzień 9 maja br. w dalszym ciągu pozostanie dla niego dniem wolnym od pracy, w przeciwnym razie przepracowałby 152 godziny (19 dni x 8 godz.), a więc przekroczyłby wymiar.

Z kolei nieobecność w pracy w dniu wyznaczonym jako dzień wolny z powodu święta występującego w sobotę, nie upoważnia pracownika do żądania innego dnia wolnego. Powyższe, tak jak w poprzednim przypadku, wynika z kodeksowej metody obliczania wymiaru czasu pracy.

Przyjmujemy, że pracownik, o którym mowa w poprzednim przykładzie, przedłoży kolejne zwolnienie lekarskie na okres od 6 do 9 maja 2014 r. W tej sytuacji obowiązujący go wymiar czasu pracy ulegnie obniżeniu o dalsze 24 godziny (3 dni robocze, w których wykonywałby pracę x 8 godz.), zatem łącznie o 40 godzin (16 godz. + 24 godz.). Pracownikowi pozostanie do przepracowania 120 godzin (160 godz. - 40 godz.). Powyższe zrealizuje przepracowując w pełnym zakresie wszystkie kolejne dni robocze (od poniedziałku do piątku).