Praca w porze nocnej i zasady jej rekompensaty

Wprowadziliśmy w zakładzie system dwuzmianowy, od godz. 6⁰⁰ do 14⁰⁰ i od 14⁰⁰ do 22⁰⁰. Pora nocna jest określona w regulaminie pracy tak jak w przepisach Kodeksu pracy, tj. od 21⁰⁰ do 7⁰⁰. Czy w związku z tym praca w godzinach od 6⁰⁰ do 7⁰⁰ i od 21⁰⁰ do 22⁰⁰ jest pracą w porze nocnej, mimo że każdorazowo jest to tylko jedna godzina pracy przypadająca w tej porze? Jakie dodatki za nią przysługują? Czy są to godziny nadliczbowe?

Zgodnie z art. 151⁷ § 1 Kodeksu pracy (ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.), porę nocną stanowi osiem godzin między godzinami 21⁰⁰ a 7⁰⁰. Wyboru przedziału czasowego pory nocnej dokonuje pracodawca. Jeżeli zaniecha wyznaczenia konkretnych 8 godzin pory nocnej, wówczas wszystkie godziny od 21⁰⁰ do 7⁰⁰ są traktowane jako należące do pory nocnej. Pora nocna wynosi w takim przypadku 10, a nie 8 godzin (tak jak w sytuacji wskazanej w pytaniu). Ma to istotne znaczenie w odniesieniu do kwestii wynagradzania za pracę w tej porze. Każdemu pracownikowi świadczącemu pracę w porze nocnej (w rozumieniu prawa pracy) przysługuje, oprócz normalnego wynagrodzenia, dodatek w wysokości co najmniej 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wskazany dodatek może być zastąpiony ryczałtem, jednak tylko wobec pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy. Wysokość ryczałtu powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej (art. 151⁸ K.p.).

WAŻNE: Dodatek za pracę w porze nocnej należy się nawet za jedną godzinę takiej pracy, bez względu na to, czy pracownik wykonuje pracę w nocy stale, czy sporadycznie.

Kodeks pracy wprowadza kategorię pracowników pracujących w nocy, do których zalicza pracowników, których rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub których co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną. Niezaliczenie określonego pracownika do tej kategorii nie wpływa jednak na jego prawo do dodatku za każdą godzinę pracy w nocy. Odrębność traktowania pracowników pracujących w nocy przejawia się jedynie w stosowaniu regulacji ograniczającej ich czas pracy do 8 godzin na dobę, jeżeli wykonują oni prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym. Wskazane ograniczenie nie obejmuje przy tym:

• pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy,
   
• przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

Pracodawca zatrudniający pracowników pracujących w nocy ma obowiązek powiadomienia właściwego okręgowego inspektora pracy o fakcie zatrudniania pracownika pracującego w nocy. Obowiązek ten aktualizuje się dopiero po złożeniu wniosku przez pracownika o przekazanie takiej informacji.

Należy podkreślić, że niektóre grupy pracowników objęte są bezwzględnym zakazem pracy w nocy. Dotyczy to kobiet w ciąży oraz pracowników młodocianych. W przypadku pracowników opiekujących się dzieckiem do lat 4 praca taka jest możliwa tylko za ich zgodą. Również w przypadku pracowników niepełnosprawnych praca w nocy jest dozwolona jedynie wówczas, gdy lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub, w razie jego braku, lekarz sprawujący opiekę nad pracownikiem wyda, na jego wniosek, zgodę na uchylenie zakazu pracy niepełnosprawnych w porze nocnej albo w przypadku, gdy niepełnosprawny jest zatrudniony przy pilnowaniu (art. 15 i 16 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, Dz. U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.).

Odnośnie poruszonej w pytaniu kwestii nadgodzin, to w omawianej sprawie, jeżeli w danej dobie nie została przekroczona norma dobowa lub przedłużony dobowy wymiar czasu pracy (stosowany m.in. w systemie równoważnym), godziny nadliczbowe nie wystąpią. Powstają one bowiem dopiero po przekroczeniu norm czasu pracy obowiązujących danego pracownika lub przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy (art. 151 § 1 K.p.). Należy nadmienić, że praca w nadgodzinach świadczonych w porze nocnej rekompensowana jest 100% dodatkiem do wynagrodzenia, chyba że pracodawca udzielił za taką pracę czasu wolnego. Niezależnie od tego, pracownikowi przysługuje dodatek za pracę w nocy w wysokości określonej w art. 151⁸ § 1 K.p.