Czas pracy pracownika legitymującego się umiarkowanym stopniem niepełnosprawności

1) Czy kierowca zatrudniony w transporcie międzynarodowym posiadający orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w informacji o warunkach zatrudnienia powinien mieć określone godziny nocne? Czy niepełnosprawny kierowca może pracować w równoważnym systemie czasu pracy?

Ustawa o czasie pracy kierowców nie zawiera szczególnych rozwiązań wobec kierowców z orzeczonym stopniem niepełnosprawności. Zatem w przypadku niepełnosprawnego kierowcy zatrudnionego w ramach stosunku pracy znajdą zastosowanie przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 z późn. zm.), dalej ustawy o rehabilitacji.

Mocą art. 15 ust. 1 ustawy o rehabilitacji czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Jednak czas pracy osoby zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności może być ograniczony do 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo, jeżeli lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad niepełnosprawnym wyda zaświadczenie o celowości stosowania skróconych norm. Koszty tych badań ponosi pracodawca. Pisaliśmy na ten temat m.in. w UiPP nr 1/2012, str. 38-40.

Artykuł 15 ust. 3 ustawy o rehabilitacji zakazuje ponadto zatrudniania osoby niepełnosprawnej w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Oznacza to, że co do zasady kierowca z orzeczonym umiarkowanym stopniem niepełnosprawności nie może pracować w nocy, a zatrudnianie go w równoważnym czasie pracy jest niecelowe, gdyż nie można mu polecić pracy powyżej 8, a w niektórych przypadkach powyżej 7 godzin na dobę.

Warto jednak pamiętać, że ustawa o rehabilitacji przewiduje w art. 16 dwa wyjątki od przedstawionych powyżej norm ochronnych. Pierwszy z nich dotyczy osób zatrudnionych przy pilnowaniu, więc nie znajdzie zastosowania w przypadku kierowcy. Natomiast drugi stanowi, że ograniczeń czasu pracy wynikających z art. 15 ustawy o rehabilitacji nie stosuje się, gdy na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.

Zgodnie z art. 29 § 3 K.p. kierowcę będącego pracownikiem należy poinformować w ciągu 7 dni od zawarcia umowy o pracę o tzw. podstawowych warunkach zatrudnienia. W treści informacji w przypadku firm nieposiadających regulaminu pracy powinna znaleźć się również informacja o porze nocnej obowiązującej u pracodawcy. Określenie pory nocnej jest przy tym obowiązkowe bez względu na to, czy dany pracownik może wykonywać pracę w nocy (np. kobieta w ciąży, pracownik niepełnosprawny). Pracownik powinien bowiem wiedzieć, których godzin dotyczy zakaz pracy w nocy. Ponadto fakt, iż praca w porze nocnej jest zakazana nie oznacza jeszcze bezwzględnie, że nie wystąpi konieczność jej wykonywania, którą trzeba będzie stosownie zrekompensować.

2) Jakie normy obowiązują niepełnosprawnego w stopniu umiarkowanym, jeżeli lekarz odmówił wydania zaświadczenia o stosowaniu skróconych norm, uzasadniając w rozmowie telefonicznej, iż przepisy rozporządzenia z dnia 30 maja 1996 r. nie nakładają na niego takiego obowiązku, a ponadto w stanie zdrowia pracownika nic się nie zmieniło? Nadmieniamy, że przed 1 stycznia 2012 r. pracownik pracował 7 godzin na dobę i 35 godzin na tydzień.

Do momentu uzyskania zaświadczenia o celowości stosowania skróconych norm, niepełnosprawnego obowiązują "sztywne" normy, które wynoszą 8 godzin na dobę i 40 godzin na tydzień.

Z pytania wynika, że pracownik przed 1 stycznia br. pracował w obniżonych normach czasu pracy. Aktualnie wobec zmiany przepisów w tym zakresie mógłby w dalszym ciągu pracować w tych normach, gdyby lekarz medycyny pracy, a w razie jego braku lekarz prowadzący uznałby to za celowe. Podstawą stosowania niższych norm jest zaświadczenie wydane przez lekarza, o którym mowa powyżej (art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji).

Niepełnosprawny w stopniu znacznym bądź umiarkowanym pracuje 7 godzin na dobę i 35 na tydzień od dnia przedstawienia pracodawcy zaświadczenia o celowości stosowania skróconych norm czasu pracy (art. 15 ust. 2a ustawy o rehabilitacji).

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej - Biuro Pełnomocnika Rządu Do Spraw Osób Niepełnosprawnych na stronie internetowej www.mpips.gov.pl wyjaśniło, że lekarz nie jest zobowiązany do określania wymiaru czasu pracy na jaki pracownik niepełnosprawny ma być zatrudniony. Wystarczy, aby wystawiając zaświadczenie wskazał, że stosowanie skróconych norm czasu pracy wobec danego pracownika jest celowe. Ponadto wobec braku regulacji ustawowych w sprawie czasookresu na jaki wydaje się zaświadczenie, powinien też określić termin ważności dokumentu.

Jeżeli chodzi o wskazane w pytaniu rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników… (Dz. U. nr 69, poz. 332 z późn. zm.), to rzeczywiście nie zawiera ono zobowiązania do wydania zaświadczenia w omawianej sprawie. Powołany akt wykonawczy określa tylko zakres wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich. Jak zauważył resort pracy badania profilaktyczne i badania na potrzeby uzyskania zaświadczenia, o którym mowa w art. 15 ust. 2a ustawy o rehabilitacji nie są tożsame. Badanie w celu uzyskania zaświadczenia o celowości stosowania skróconej normy czasu pracy stanowi odrębną kategorię badań, przy czym obowiązek ich przeprowadzenia wynika z ustawy o rehabilitacji, którą lekarz jest obowiązany również stosować.

Wobec braku zaświadczenia, pracodawca nie posiada podstawy do wprowadzenia skróconych norm czasu pracy wobec danego pracownika. W razie wątpliwości może wystąpić do lekarza medycyny pracy, bądź organu nad nim nadrzędnego o wyjaśnienie zaistniałej sytuacji.