Zatrudniamy pracowników w równoważnym systemie czasu pracy. Czasami zdarzają się przypadki, że podejmują oni pracę w tej samej dobie pracowniczej, jednak nie przekraczają ustalonego na ten dzień wymiaru dobowego. Czy występują wtedy nadgodziny i jak zagwarantować im okres odpoczynku?
Pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy (art. 151 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy; dalej K.p.). Pracownicy mają prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie (art. 132 § 1 K.p.), przy czym przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (art. 128 § 3 pkt 1 K.p.). Podjęcie pracy w tej samej dobie pracowniczej, po przepracowaniu pełnego dobowego wymiaru czasu pracy albo przedłużonego dobowego wymiaru, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych (z wyjątkiem podjęcia pracy w tej samej dobie w ramach indywidualnego rozkładu czasu pracy). Nadgodziny nie wystąpią więc, niezależnie od podjęcia pracy w tej samej dobie pracowniczej, w razie niewypracowania przez pracownika dobowego wymiaru.
Przykład Pracownik jest zatrudniony w równoważnym systemie czasu pracy, a przedłużony wymiar dobowy wynosi 10 godzin. Rozkład czasu pracy przewiduje jej rozpoczynanie od godziny 600. W czwartek 29 grudnia 2011 r. praca była wykonywana od godziny 600 do godziny 1400 (zamiast do 1600), a następnego dnia od godziny 500 do godziny 1500. Mimo że 30 grudnia 2011 r. pracownik rozpoczął pracę w poprzedniej dobie (trwającej do godz. 600), to nie przekroczył przedłużonego wymiaru dobowego, wynoszącego 10 godzin. Nie wystąpiła więc praca nadliczbowa w czwartkowej dobie pracowniczej. |
Odnośnie poruszonej w pytaniu kwestii odpoczynku dobowego, to pracodawca może polecić pracownikowi wykonującemu pracę przez 8 godzin dziennie maksymalnie do 5 godzin nadliczbowych z tytułu swoich szczególnych potrzeb (8 godz. + 5 godz. + 11 godz. = 24 godz.). Jeżeli pracownik pracuje w systemie równoważnym z możliwością wydłużenia czasu pracy do 12 godzin, może przepracować tylko jedną godzinę ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy (24 godz. - 11 godz. = 13 godz.; 13 godz. - 12 godz. = 1 godz.), chyba że chodzi o akcję ratowniczą lub usuwanie skutków awarii. Również czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku (art. 1515 § 2 K.p.).
Przykład Pracownik zatrudniony na II zmianie od 1400 do 2200 otrzymał polecenie stawienia się w pracy następnego dnia na godzinę 600 ze względu na brak obsady I zmiany, spowodowany absencją innego pracownika. Pracodawca, wydając takie polecenie, zlecił w ten sposób pracownikowi pracę nadliczbową. Ponieważ była to praca niezwiązana z usuwaniem awarii lub prowadzeniem akcji ratowniczej, postąpił nieprawidłowo, naruszając ponadto prawo pracownika do odpoczynku dobowego. Od momentu zakończenia pracy (o godz. 2200) do stawienia się na stanowisku następnego dnia (o godz. 600) upłynęło bowiem tylko 8 godzin, podczas gdy odpoczynek powinien trwać nieprzerwanie 11 godzin. W tej sytuacji wystąpiło przekroczenie dobowej normy czasu pracy o 8 godzin, bowiem doba dla tego pracownika rozpoczęła się poprzedniego dnia o godzinie 1400. |
Należy zaznaczyć, że regulacje kodeksowe przewidują wyjątki od reguły 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. Dotyczą one pracowników zarządzających oraz konieczności prowadzenia akcji ratowniczej lub usuwania skutków awarii. Ponadto obejmują pracowników zatrudnionych w pewnych odmianach systemu równoważnego, dopuszczających przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 16, a nawet 24 godzin na dobę tj. zatrudnionych przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy oraz polegających na pilnowaniu mienia lub ochronie osób, a także w zakładowych strażach pożarnych lub zakładowych służbach ratowniczych. W tych systemach pracownikom przysługuje po zakończeniu pracy w przedłużonym wymiarze gwarantowany okres odpoczynku w wymiarze nie niższym niż liczba przepracowanych godzin (art. 136 § 2 i art. 137 K.p.).
| ||||||||||||
|
||||||||||||
