Pracownicy świadczą pracę w organizacji podstawowej, tj. od poniedziałku do piątku po 8 godzin dziennie, w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym. Jak należy obliczyć wynagrodzenie za pracę nadliczbową w zwykłym dniu roboczym, a jak w dniu wolnym od pracy z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy?
Pracą nadliczbową jest zarówno praca przekraczająca normę dobową, która zasadniczo wynosi 8 godzin, albo przedłużony wymiar dobowy (występujący w szczególnych systemach bądź rozkładach czasu pracy), jak i przeciętną normę tygodniową. Ten ostatni rodzaj pracy nadliczbowej jest najczęściej wynikiem pracy w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy.
Pracę nadliczbową kompensuje się bądź czasem wolnym, bądź dodatkiem do wynagrodzenia. Przy czym, kompensata pracy w dniu wolnym następuje w formie innego dnia wolnego.
| Ważne: Pracownikowi, który z przyczyn określonych w Kodeksie pracy wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy udzielony w tym samym okresie rozliczeniowym, w terminie uzgodnionym z pracownikiem (art. 1513 K.p.). |
Co istotne, za pracę w dniu wolnym przysługuje pracownikowi cały dzień wolny także wówczas, gdy liczba godzin przepracowanych w takim dniu jest niższa niż wskazuje norma. Powyższe ma na celu zachowanie przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Jeżeli natomiast przekracza ten czas, to wówczas wystąpi praca nadliczbowa przekraczająca przeciętną normę tygodniową (zasadniczo pierwsze 8 godzin) oraz przekraczająca normę dobową. Pierwsza powinna być kompensowana dniem wolnym, druga czasem wolnym lub dodatkami.
| Przykład |
Pracownik jest zatrudniony na pełny etat w podstawowym systemie czasu pracy w godzinach od 800 do 1600, w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym. Z uwagi na szczególne potrzeby pracodawcy wykonywał dodatkową pracę w dniach 21 i 22 listopada (poniedziałek i wtorek) w godzinach od 1600 do 1800 oraz w dniu 26 listopada 2011 r. (sobota) od 700 do 1700. Łącznie przepracował dodatkowo 14 godzin.
Pracodawca za wszystkie dodatkowe godziny wypłacił normalne wynagrodzenie. Ponadto w zamian za pierwsze 8 godzin pracy w sobotę udzielił pracownikowi dnia wolnego 28 listopada 2011 r. Pozostałe 6 godzin (po 2 w poniedziałek, wtorek i sobotę), opłacił 50% dodatkiem, gdyż wszystkie stanowiły przekroczenia dobowe oraz wystąpiły w dniach roboczych w porze dziennej.
W praktyce udzielanie innego dnia wolnego za pracę w dniu wolnym z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy dość często jest zastępowane 100% dodatkami. Wysokość kompensaty pieniężnej jest właściwa, gdyż brak możliwości udzielenia innego dnia wolnego prowadzi do przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. Jednak jej forma jest nieprawidłowa. Takie postępowanie mogą usprawiedliwiać tylko okoliczności szczególne, np. brak możliwości udzielenia pracownikowi innego dnia wolnego z powodu jego choroby.
Ustalenie wynagrodzenia za nadgodziny
Normalne wynagrodzenie za godziny nadliczbowe obejmuje wszystkie składniki wynagrodzenia, które pracownik otrzymuje stale i systematycznie, bez względu na ich nazwę, jeżeli pracownik ma do nich prawo na podstawie regulacji wewnątrzzakładowych, a więc np. premie regulaminowe, dodatki stażowe, czy dodatki funkcyjne. Wobec braku jednoznacznych regulacji praktyka wypracowała stanowisko, zgodnie z którym podczas ustalania stawki normalnego wynagrodzenia przyjmuje się składniki przysługujące pracownikowi w miesiącu, w którym pracował w godzinach nadliczbowych. W świetle powyższego, w celu obliczenia normalnego wynagrodzenia za godzinę nadliczbową należy:
Pracownikom wynagradzanym według systemu wynikowego (akordowego, prowizyjnego) nie wyodrębnia się normalnego wynagrodzenia za godziny nadliczbowe. Pracownik uzyskuje to wynagrodzenie razem z wynagrodzeniem za pracę rozkładową odpowiednio do osiągniętych wyników.
Wysokość dodatku za godziny nadliczbowe zależy od rodzaju oraz pory dnia, w której wystąpiły te godziny, a także od kategorii normy (wymiaru), która została przekroczona. Jeśli praca nadliczbowa wystąpiła wskutek przekroczenia normy dobowej lub przedłużonego wymiaru dobowego, to dodatek może mieć jedną z dwóch wysokości:
Natomiast za każdą godzinę przekraczającą przeciętną tygodniową normę czasu pracy dodatek wynosi 100% wynagrodzenia.
Podstawę obliczania dodatku stanowi wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną. Dla pracownika wynagradzanego w innej formie (np. prowizyjnie, akordowo), podstawę do wyliczenia stawki dodatku stanowi 60% wynagrodzenia (art. 1511 § 3 K.p.). Obliczając dodatek za pracę nadliczbową stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop. Tak stanowi przepis § 4 rozporządzenia o wynagrodzeniu.
Jeżeli pracownik jest wynagradzany stałą stawką miesięczną, stawkę dodatku uzyskuje się dzieląc wynagrodzenie miesięczne przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu, a następnie mnożąc przez odpowiednią stawkę procentową (50% lub 100%), w zależności od wysokości należnego dodatku. Natomiast obliczenie dodatku z wynagrodzenia o charakterze wynikowym wymaga ustalenia podstawy z 3 lub 12 poprzednich miesięcy, obniżenia tej podstawy do wysokości 60%, a następnie jej podzielenia przez liczbę godzin przepracowanych przez pracownika w okresie, z którego została ustalona. Powyższe wynika z § 4 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia o wynagrodzeniu. Tak obliczoną stawkę godzinową należy pomnożyć przez stawkę procentową dodatku.
| Przykład |
Załóżmy, że pracownik, o którym mowa w poprzednim przykładzie, w dniu 28 listopada 2011 r. rozpoczął korzystanie z zaplanowanego urlopu wypoczynkowego, co uniemożliwiło "oddanie" dnia wolnego za pracę w sobotę i spowodowało przekroczenie przeciętnej normy tygodniowej o 8 godzin (174 godz. przepracowane - 160 godz. nominalnych - 6 nadgodzin z przekroczenia dobowego = 8 godz.).
Pracownik jest wynagradzany według stałej stawki miesięcznej w wysokości 2.700 zł oraz dodatku stażowego w kwocie 740 zł. Za listopad 2011 r. otrzymał łączne wynagrodzenie, na które składało się wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatek stażowy, a ponadto:
Pracownikowi wypłacono 3.926,68 zł, tj. (2.700 zł + 740 zł + 301 zł + 50,64 zł + 135,04 zł).
| ||||||||||||
|
||||||||||||
