Rozliczanie czasu kształcenia etatowych pielęgniarek

1) Pielęgniarki podnoszą kwalifikacje zawodowe z inicjatywy pracodawcy - podmiotu leczniczego. Ich rozkład czasu pracy przewiduje, że pracują od poniedziałku do piątku od 7²⁵ do 15⁰⁰. Otrzymują urlop szkoleniowy, na swój wniosek, na cały dzień roboczy, gdy szkolenie odbywa się w takim dniu w godzinach i po godzinach pracy. W tym drugim przypadku nie świadczą w ogóle rozkładowej pracy, mimo że zajęcia odbywają się od popołudnia do wieczora. Czy za ten "nieprzepracowany" czas rozkładowy należy im się wynagrodzenie?

Pielęgniarki są zobowiązane do stałego aktualizowania swojej wiedzy i umiejętności zawodowych oraz uprawnione do doskonalenia zawodowego w różnych rodzajach kształcenia podyplomowego, a także do podnoszenia kwalifikacji zawodowych w innych formach. Taki obowiązek nakłada na nie art. 61 ust. 1 i art. 61a ust. 1 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2024 r. poz. 814 ze zm.), dalej ustawy o pielęgniarkach. Mogą go realizować na swój wniosek ze skierowaniem pracodawcy lub bez takiego skierowania na podstawie umowy zawartej z organizatorem kształcenia (art. 61 ust. 3-4 ustawy o pielęgniarkach).

W pytaniu mowa o podnoszeniu kwalifikacji z inicjatywy pracodawcy, co świadczy o tym, że pielęgniarki z pytania kształcą się na podstawie skierowania, w związku z czym w odpowiedzi skupimy się na ich uprawnieniach tylko przy tej ścieżce. Tego rodzaju kształcenie jest formą podnoszenia kwalifikacji zawodowych, o jakich mowa w art. 103¹-103⁶ K.p., przy czym przepisy ustawy o pielęgniarkach mają pierwszeństwo przed kodeksowymi (art. 5 K.p.).

Obowiązkowe świadczenia dla pielęgniarki kształcącej się ze skierowaniem pracodawcy określa art. 62 ust. 1 ustawy o pielęgniarkach. Przepis ten gwarantuje urlop szkoleniowy w wymiarze określonym w art. 65 ustawy o pielęgniarkach i zwolnienie z części dnia pracy. Jednocześnie nakazuje obliczać wynagrodzenie za czas ich trwania według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego (dalej wynagrodzenia szkoleniowego).

Generalnie wynagrodzenie przysługuje pielęgniarce (szerzej każdemu pracownikowi) za pracę wykonaną. Jednak art. 80 zd. 2 w zw. z art. 5 K.p. zapewnia też odpłatność za okresy nieświadczenia pracy, tyle że przepisy prawa pracy muszą o tym stanowić. Takim przepisem jest m.in. art. 62 ust. 1 ustawy o pielęgniarkach. W efekcie Czytelnik oblicza i wypłaca wynagrodzenie szkoleniowe za rozkładowy dzień pracy, na który udzielił urlopu szkoleniowego.

Zgodnie z rozkładem czasu pracy pielęgniarka, uczestnicząca w kształceniu podyplomowym na podstawie skierowania pracodawcy, powinna przyjść do pracy w poniedziałek na 7²⁵ i pracować do 15⁰⁰. Jednak w tym dniu nie stawiła się w pracy, gdyż na ten dzień pracodawca udzielił jej urlopu szkoleniowego. Pielęgniarka o 13³⁰ udała się własnym samochodem na szkolenie do innej miejscowości, które rozpoczęło się o 15⁰⁰ i trwało do 20⁴⁵. Za ten dzień, mimo nieprzepracowania jego części i nieuczestniczenia w tym czasie w obowiązkowych zajęciach, pracodawca ustalił i wypłacił wynagrodzenie szkoleniowe.

2) Czy pielęgniarkom, o których mowa w pytaniu 1, należy się dodatkowe wynagrodzenie za czas szkolenia przypadający po godzinach pracy?

Rozliczanie czasu kształcenia odbywającego się po godzinach pracy pielęgniarki i związanego z tym wynagrodzenia nie jest uregulowane. Nie należy jednak tu stosować art. 94¹³ K.p., który obliguje do wliczania do czasu pracy szkoleń realizowanych poza normalnymi godzinami pracowników. 

W odpowiedzi z 5 września 2023 r. udzielonej na pytanie naszego Wydawnictwa, Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (z dniem 16 grudnia 2023 r. w drodze przekształcenia utworzono Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej) stwierdziło bowiem, że: "(...) art. 94¹³ K.p. nie dotyczy umów o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, które uregulowane są w art. 102 i następnych K.p. (rozdział III. Kwalifikacje zawodowe pracowników).". Przepisy art. 103¹-103⁵ K.p. nie będą także pomocne, ponieważ nie zawierają żadnych wytycznych w rozpatrywanej kwestii. Ich interpretacje są natomiast dwutorowe. Pierwsza zakłada wliczanie do czasu pracy wyłącznie czasu kształcenia pokrywającego się z godzinami pracy, zgodnie z obowiązującym pielęgniarkę rozkładem czasu pracy. To oznacza brak jakiegokolwiek innego wynagrodzenia niż wynagrodzenie szkoleniowe za rozkładowe godziny pracy. Według drugiej, czas pracy stanowi czas kształcenia w rozkładowych godzinach pracy pielęgniarki oraz przypadających po tych godzinach, gdyż kształcenie jest niezbędne do wykonywania pracy albo podnosi kwalifikacje wymagane dla danego rodzaju pracy lub na zajmowanym przez pracownika stanowisku (por. wyrok SN z 25 stycznia 2005 r., sygn. akt I PK 144/04, OSNP 2005/17/265). W tym przypadku pracodawca nalicza dodatkowe wynagrodzenie w zależności od dnia odbywania się obowiązkowych zajęć i jego pory lub udziela czasu wolnego (art. 151¹, art. 151², art. 151³, art. 151¹¹ K.p.) - więcej na ten temat pisaliśmy w dodatku nr 6 dołączonym do UiPP nr 6/2024, pt. "Podnoszenie kwalifikacji zawodowych i polityka szkoleniowa firmy", rozdział 3.3., str. 18-20. Dotyczy on wprawdzie rozliczania szkoleń zawodowych, ale wskazane tam zasady są generalnymi regułami rozliczania pracy wykraczającej poza jej normy.

Czytelnik może wybrać jedno z powyższych stanowisk, ponieważ obydwa nie mają mocy wiążącej. Ostatecznej oceny trafności jego wyboru może dokonać sąd, w razie ewentualnego sporu stron w tej sprawie.

3) Czy urlop szkoleniowy, udzielany pielęgniarkom z poprzednich pytań, obejmuje tylko rozkładowy czas pracy, czy cały dzień (24 godz.)?

W myśl art. 65 ustawy o pielęgniarkach, pielęgniarce podejmującej kształcenie podyplomowe na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę przysługuje urlop szkoleniowy w wymiarze:

• do 28 dni roboczych na udział w obowiązkowych zajęciach w ciągu całego okresu kształcenia podyplomowego w rozumieniu art. 66 ust. 1 ustawy o pielęgniarkach, oraz
• do 6 dni roboczych w związku z przystąpieniem do egzaminu państwowego.

Jest to odmienne uregulowanie od zawartego w art. 103² § 1 K.p., który wiąże prawo do urlopu szkoleniowego z egzaminami. Na czas niezbędny do punktualnego przybycia na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania, przepis art. 103¹ § 2 pkt 2 K.p. zapewnia zwolnienie z całości lub części dnia pracy. Pielęgniarki kształcące się podyplomowo na podstawie skierowania pracodawcy są zaś uprawnione do zwolnień na część dnia pracy na mocy art. 62 ust. 1 ustawy o pielęgniarkach. Ma natomiast do nich zastosowanie art. 103² § 2 K.p., który odpowiada na pytanie Czytelnika. Przesądza on, że urlopu szkoleniowego udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.