Małżeństwo podatnika ustało w związku z orzeczeniem rozwodu. Władzę rodzicielską nad dwójką małoletnich dzieci sąd powierzył matce, wskazując, że miejsce zamieszkania dzieci znajduje się przy niej. W wyroku określono również rodzaj obowiązków i uprawnień w stosunku do dzieci, do których ograniczona została władza rodzicielska podatnika. Czy w tej sytuacji przysługuje mu prawo do ulgi na dzieci i w jakim zakresie?
Zasadniczo podatnik ma prawo do ulgi prorodzinnej, pod warunkiem jednak, że w zakresie w jakim na mocy orzeczenia sądu przysługuje mu władza rodzicielska w stosunku do małoletnich dzieci, aktywnie uczestniczył w ich wychowywaniu. Z odliczenia skorzysta, o ile porozumie się z byłą żoną co do podziału kwoty ulgi.
Dla wyjaśnienia kwestii czy po rozwodzie rodzic, któremu ograniczono władzę rodzicielską, ma prawo do ulgi prorodzinnej na dzieci małoletnie, zasadnicze znaczenie ma art. 27f ust. 1 pkt 1 updof. Z jego treści wynika, że od podatku dochodowego obliczonego według skali podatkowej, podatnik ma prawo odliczyć kwotę ulgi obliczoną na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym wykonywał władzę rodzicielską. Z uwagi na brak w ustawie o PIT definicji zwrotu normatywnego "wykonywał władzę rodzicielską", jego znaczenie ustala się z uwzględnieniem przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Z uregulowań kodeksowych wynika, że dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską aż do osiągnięcia pełnoletności (art. 92 K.r.o.). Władza rodzicielska, co do zasady, przysługuje obojgu rodzicom i każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania (art. 97 § 1 K.r.o.). Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka (art. 95 § 1 K.r.o.). Rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim (art. 96 § 1 K.r.o.).
W kontekście przedstawionych wątpliwości wymaga podkreślenia, że art. 27f ust. 1 pkt 1 updof nie uzależnia prawa do ulgi prorodzinnej od zakresu sprawowanej władzy rodzicielskiej (por. wyrok NSA z 20 lipca 2021 r., sygn. akt II FSK 22/19). Jednak o możliwości korzystania z tej ulgi nie decyduje posiadanie władzy rodzicielskiej, lecz jej faktyczne wykonywanie. Jak zauważają organy podatkowe oraz sądy administracyjne, pojęcie "wykonywanie władzy rodzicielskiej" należy odnieść do konkretnych zachowań rodziców wobec dzieci. W rezultacie uznają, że ulga na dzieci przysługuje temu podatnikowi, który w danym roku podatkowym nie tylko posiadał, ale także wykonywał władzę rodzicielską nad małoletnim dzieckiem, czyli je wychowywał (por. interpretację indywidualną Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 25 listopada 2022 r., nr 0115-KDIT2.4011.561.2022.3.MD oraz wyrok NSA z 10 października 2023 r., sygn. akt II FSK 1524/22).
W analizowanym przypadku oznacza to, że nawet jeżeli władza rodzicielska podatnika jest ograniczona, ma on prawo do ulgi prorodzinnej. Musi jednak wykazać, że faktycznie wykonuje władzę rodzicielską poprzez wychowywanie dzieci, czyli podejmowanie obowiązków w zakresie zaspokojenia potrzeb fizycznych i duchowych (mieszkania, wyżywienia, zdrowia, bezpieczeństwa, edukacji, wychowania, wypoczynku, kulturalnych, sportowych, religijnych itp.).
Przechodząc do wyjaśnienia kwestii wysokości przysługującego odliczenia, należy wskazać na art. 27f ust. 4 updof. Z jego treści wynika, że odliczenie dotyczy łącznie m.in. obojga rodziców, którzy mogą tę kwotę odliczyć od podatku w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. Kwotę ulgi rodzice odliczają w częściach równych, gdy brak jest między nimi porozumienia co do jej podziału, a jednocześnie:
W pozostałych przypadkach odliczenie w pełnej wysokości stosuje podatnik (rodzic), u którego dziecko ma miejsce zamieszkania w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego.
Z okoliczności stanu faktycznego wynika, że w przypadku podatnika sąd nie orzekł naprzemiennej opieki nad dziećmi. Władzę rodzicielską przyznano matce dzieci i przy niej dzieci mają miejsce zamieszkania. W tej sytuacji, nawet jeśli podatnik wykaże, że wykonywał władzę rodzicielską, współuczestnicząc w wychowywaniu dzieci, będzie mógł skorzystać z odliczenia kwoty ulgi ustalonej na te dzieci, pod warunkiem, iż porozumie się z byłą żoną odnośnie tego, w jakiej proporcji każde z nich dokona odliczenia. W przeciwnym razie, to była żona będzie uprawniona do odliczenia całej kwoty ulgi.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
