Wykonywanie odpłatnej umowy zlecenia, jak i prowadzenie pozarolniczej działalności stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w ZUS. Po spełnieniu odpowiednich warunków ubezpieczenia społeczne mogą być obowiązkowe z jednego z tych tytułów.
Osoba, która prowadzi działalność gospodarczą (i nie korzysta z ulgi na start) oraz jednocześnie wykonuje umowę zlecenia, posiada dwa tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego w ZUS. Składka zdrowotna przez taką osobę powinna być opłacana z każdego tytułu, tj. z pozarolniczej działalności i z umowy zlecenia. Z kolei to, z którego tytułu ww. osoba powinna podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, a z którego mają one dla niej charakter dobrowolny, uzależnione jest od wysokości przychodu uzyskiwanego przez nią z tytułu zawartej umowy zlecenia oraz podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne obowiązującej ją jako przedsiębiorcę.
Poniżej przedstawione zasady odnoszą się do sytuacji, gdy umowa zlecenia nie jest wykonywana w ramach prowadzonej działalności, a jej przedmiot nie pokrywa się z przedmiotem tej działalności.
Jeżeli osoba prowadząca działalność gospodarczą (przedsiębiorca) opłaca za siebie składki na ubezpieczenia społeczne na zasadach ogólnych, tj. od 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty rocznego limitu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe (w 2024 r. od kwoty 4.694,40 zł), wówczas z równocześnie wykonywanej umowy zlecenia może ona przystąpić do ubezpieczeń emerytalno-rentowych dobrowolnie. Tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jest wtedy dla niej prowadzona działalność gospodarcza. Jest tak wówczas, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe takiej osoby z umowy zlecenia jest niższa od 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Jeśli wynosi ona w 2024 r. co najmniej 4.694,40 zł - wtedy ubezpieczony może dokonać wyboru tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podlegać im w taki sposób z umowy zlecenia, zamiast z racji prowadzonej działalności gospodarczej (przykład).
Gdy natomiast z działalności gospodarczej właściwą dla przedsiębiorcy jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o której mowa w art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli 30% minimalnego wynagrodzenia, to obowiązek ubezpieczeń społecznych dla takiej osoby dotyczy zarówno umowy zlecenia, jak i prowadzonej działalności gospodarczej. To oznacza, że składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotna będą naliczane z umowy zlecenia i ww. osoba będzie je też opłacać za siebie z racji prowadzonej firmy.
Te same zasady dotyczą przedsiębiorcy opłacającego składki społeczne od podstawy wymiaru, o której mowa w art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli właściwej dla małego ZUS zależnego od wysokości firmowego dochodu (art. 9 ust. 2a ww. ustawy).
Powyższe regulacje nie dotyczą przedsiębiorców wykonujących umowę zlecenia w ramach prowadzonej działalności. W takim przypadku umowa zlecenia nie powoduje dla przedsiębiorcy obowiązku żadnych ubezpieczeń w ZUS (nie może on też przystąpić do nich dobrowolnie). Ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu obligatoryjnie taka osoba podlega jedynie z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.
Inaczej wygląda tematyka podlegania ubezpieczeniom w ZUS przedsiębiorcy dodatkowo wykonującego umowę zlecenia, który ma ustalone prawo do emerytury lub renty. O ile umowa zlecenia dla emeryta/rencisty jest tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, jeżeli nie pozostaje on jednocześnie w stosunku pracy, to prowadzona działalność (z jednym wyjątkiem) stanowi dla niego tytuł do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych. Wyjątek odnosi się do osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych mającej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Taka osoba z prowadzonej działalności podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury. Obowiązkowe jest dla niej też ubezpieczenie wypadkowe i na zasadzie dobrowolności może przystąpić do ubezpieczenia chorobowego.
|
Przykład Pan Adam prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG. Opłaca za siebie z tego tytułu składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru wynoszącej 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (w 2024 r. od kwoty 4.694,40 zł) oraz obowiązkową składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Od 1 sierpnia do 31 grudnia 2024 r. będzie wykonywał umowę zlecenia (nie w ramach prowadzonej działalności) i z tego tytułu zleceniodawca będzie mu wypłacał miesięcznie: Wariant I - Wynagrodzenie w kwocie 4.000 zł. W okresie od 1 sierpnia do 31 grudnia 2024 r. pan Adam będzie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z prowadzonej działalności gospodarczej. Z umowy zlecenia ubezpieczenia emerytalno-rentowe będą dla niego dobrowolne (obowiązkowe tylko ubezpieczenie zdrowotne). Wariant II - Wynagrodzenie w kwocie 5.200 zł. Pan Adam od 1 sierpnia do 31 grudnia 2024 r. zdecydował się zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i będzie im podlegał w taki sposób z umowy zlecenia. W tej sytuacji z prowadzonej działalności gospodarczej ubezpieczenia emerytalno-rentowe będą dla niego ubezpieczeniami dobrowolnymi. Dla ww. osoby składka na ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkowa z obu tytułów, czyli i z działalności, i ze zlecenia. Jest tak niezależnie od charakteru ubezpieczeń emerytalno-rentowych, jakim ona podlega ze zlecenia czy z działalności. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 497)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
