W Wykazie podatników VAT zawarte są dane podmiotów zarejestrowanych jako podatnicy VAT, w tym przywróconych do rejestru oraz podmiotów wykreślonych z rejestru podatników VAT oraz dane podmiotów, w odniesieniu do których naczelnik urzędu skarbowego nie dokonał rejestracji. Brak kontrahenta w tym Wykazie może niekiedy stanowić dla podatnika problem.
Jak wynika z art. 96b ust. 1 ustawy o VAT (Dz. U. z 2024 r. poz. 361), Szef KAS prowadzi w postaci elektronicznej wykaz podmiotów, tzw. białą listę:
1) w odniesieniu do których naczelnik urzędu skarbowego nie dokonał rejestracji albo które wykreślił z rejestru jako podatników VAT,
2) zarejestrowanych jako podatnicy VAT, w tym podmiotów, których rejestracja jako podatników VAT została przywrócona.
Biała lista zawiera m.in.:
1) firmę (nazwę) lub imię i nazwisko,
2) NIP, jeżeli taki numer został przyznany,
3) status podmiotu:
a) w odniesieniu do którego nie dokonano rejestracji albo który wykreślono z rejestru jako podatnika VAT,
b) zarejestrowanego jako "podatnik VAT czynny" albo "podatnik VAT zwolniony", w tym podmiotu, którego rejestracja została przywrócona,
4) adres siedziby - w przypadku podmiotu niebędącego osobą fizyczną,
5) adres stałego miejsca prowadzenia działalności albo adres miejsca zamieszkania, w przypadku nieposiadania stałego miejsca prowadzenia działalności - w odniesieniu do osoby fizycznej,
6) daty rejestracji, odmowy rejestracji albo wykreślenia z rejestru oraz przywrócenia zarejestrowania jako podatnika VAT,
7) numery rachunków rozliczeniowych, o których mowa w art. 49 ust. 1 pkt 1 Prawa bankowego (Dz. U. z 2023 r. poz. 2488 ze zm.), lub imiennych rachunków w SKOK, której podmiot jest członkiem, otwartych w związku z prowadzoną przez członka działalnością gospodarczą:
a) wskazanych w zgłoszeniu identyfikacyjnym lub zgłoszeniu aktualizacyjnym oraz
b) potwierdzonych przy wykorzystaniu STIR w rozumieniu art. 119zg pkt 6 Ordynacji podatkowej (Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.), z wyjątkiem rachunków prowadzonych przez NBP.
Podatnik dokonujący płatności lub przyjmujący płatność związaną z wykonywaną przez niego działalnością gospodarczą jest zobligowany do wykorzystania w tym celu rachunku płatniczego. Zasada ta ma zastosowanie, gdy drugą stroną transakcji jest inny przedsiębiorca, czynny podatnik VAT oraz gdy jednorazowa wartość transakcji przekracza 15.000 zł brutto lub równowartość tej kwoty w walucie obcej.
Podatnik dokonujący zapłaty za transakcję przekraczającą 15.000 zł na rachunek, który nie znajduje się na białej liście, ponosi ryzyko odpowiedzialności solidarnej ze swoim kontrahentem za zaległości podatkowe, jeżeli nie zapłaci on należnego podatku VAT od transakcji. Wynika to z art. 117ba ust. 1 Ordynacji podatkowej. Zatem odpowiedzialność solidarna nie dotyczy transakcji na kwoty poniżej 15.000 zł, w odniesieniu do których płatność została zrealizowana na rachunek spoza białej listy.
Nabywca może uniknąć wskazanych konsekwencji, jeżeli dokona zapłaty z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności (MPP). Innym sposobem jest złożenie zawiadomienia (ZAW-NR) o zapłacie za transakcję przelewem na rachunek kontrahenta niewidniejący w dniu zlecenia przelewu na białej liście. Zawiadomienie to trzeba złożyć przy pierwszej zapłacie należności przelewem na ten rachunek, do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla podatnika dokonującego zapłaty. ZAW-NR składa się w ciągu 7 dni od dnia zlecenia przelewu.
Jak wynika z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi VAT przysługuje prawo do odliczenia VAT. Zaś zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a) i pkt 4 lit. a) ustawy o VAT podatnik nie ma prawa do odliczenia VAT z faktury wystawionej m.in. przez podmiot nieistniejący lub stwierdzającej czynności, które nie zostały dokonane - w części dotyczącej tych czynności.
Przy korzystaniu przez podatnika z prawa do odliczenia VAT musi on dochować należytej staranności. Jednym z warunków dochowania należytej staranności w transakcjach krajowych jest sprawdzanie kontrahentów w Wykazie podatników VAT. Korzystanie z tego Wykazu w celu sprawdzenia kontrahenta nie jest obowiązkowe, ale brak tej weryfikacji może spowodować zarzut niedochowania należytej staranności i skutkować brakiem prawa do odliczenia VAT.
TSUE w wyroku z dnia 11 stycznia 2024 r., w sprawie C-537/22, wskazał m.in., że należyta staranność podatnika i środki, których można od niego rozsądnie wymagać w celu upewnienia się, że nabywając towar, nie uczestniczy w transakcji związanej z oszustwem popełnionym przez podmiot działający na wcześniejszym etapie obrotu, zależą od okoliczności danej sprawy, a w szczególności od tego, czy istnieją przesłanki pozwalające podatnikowi w chwili nabycia przez niego towaru podejrzewać istnienie nieprawidłowości lub oszustwa. Zatem w przypadku wystąpienia znamion oszustwa można oczekiwać od podatnika zwiększonej staranności. Jednakże nie można od niego wymagać, by dokonywał on kompleksowych i dogłębnych weryfikacji takich jak te, do których dokonywania środkami dysponuje organ podatkowy.
Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 7 kwietnia 2021 r., nr 0114-KDIP1-3.4012.86.2021.2.KP, uznał, że podatnik ma prawo odliczyć VAT w przypadku, gdy jego kontrahent nie był czynnym podatnikiem VAT w momencie wykonania usługi i wystawienia faktur. Organ zajął takie stanowisko, biorąc pod uwagę fakt, że nabywane przez podatnika usługi były wykorzystywane do czynności opodatkowanych VAT oraz nie stanowiły nadużycia prawa podatkowego w celu uzyskania korzyści majątkowej ani nie miały na celu obejścia przepisów prawa. W stanie faktycznym przedstawionym w omawianej interpretacji kontrahent złożył deklaracje VAT oraz zapłacił podatek z tego tytułu.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
