W najbliższym czasie mam zamiar sporządzić własnoręczny testament. Chcę, aby spadek trafił w równych częściach do moich dzieci. Niemniej jednak oprócz udziału w spadku dzieci miałyby zostać niejako zobowiązane do ukończenia studiów oraz zaangażowania się w działalność charytatywną. Czy w testamencie mogę zamieścić taką dyspozycję? Czy będzie ona prawnie wiążąca?
Z pytania wynika, że Czytelnik chce zamieścić w testamencie tzw. polecenie. Zgodnie z przepisami spadkodawca może w testamencie włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem. Mowa o tym w art. 982 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360). Polecenie nakłada zatem na wskazaną osobę obowiązek określonego zachowania. Może ono przybrać postać działania (np. ukończenie studiów, zorganizowanie pogrzebu spadkodawcy) lub zaniechania (np. zaniechanie określonej działalności, zakończenie utrzymywania kontaktów z daną osobą). Polecenie może leżeć w interesie różnych podmiotów - np. obciążonego poleceniem, osoby trzeciej czy nawet w interesie społecznym. Polecenie może mieć charakter majątkowy - np. dokonanie darowizny określonej kwoty na rzecz wskazanej w testamencie osoby, lub niemajątkowy - np. polecenie wykonania pewnej czynności (np. pojednanie się z członkiem rodziny).
Wykonania polecenia może żądać każdy ze spadkobierców, jak również wykonawca testamentu, chyba że polecenie ma wyłącznie na celu korzyść obciążonego poleceniem. Jeżeli polecenie ma na względzie interes społeczny, wykonania polecenia może żądać także właściwy organ państwowy. W odróżnieniu od zapisu polecenie uregulowane w powołanym przepisie jest takim rozrządzeniem testamentowym, które nakłada na spadkobiercę lub zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, bez czynienia kogokolwiek wierzycielem. Polecenie nie kreuje zatem stosunku zobowiązaniowego i nie stwarza roszczenia o jego realizację na drodze sądowej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 25 stycznia 2018 r., sygn. akt I ACa 300/17).
W tym miejscu warto zauważyć, że spadkodawca nie może postanowić, że jeśli spadkobierca nie wykona polecenia, nie będzie mógł dziedziczyć spadku. Zastrzeżenie warunku lub terminu, uczynione przy powołaniu spadkobiercy testamentowego, uważane jest za nieistniejące. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany, powołanie spadkobiercy jest nieważne. Niemniej wspomnianej regulacji nie stosuje się, jeżeli ziszczenie się lub nieziszczenie się warunku albo nadejście terminu nastąpiło przed otwarciem spadku.
Polecenie testamentowe nie kreuje formalnego stosunku zobowiązaniowego.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
