Dochody (przychody) pełnoletniego dziecka a preferencyjne rozliczenie podatku przez samotnego rodzica

Samotna matka wychowuje pełnoletniego studiującego syna, który nie ukończył 25 lat. Jest on polskim rezydentem podatkowym. W 2024 r. syn uzyskał: przychód z renty rodzinnej po zmarłym ojcu (30.000 zł), przychód z umowy zlecenia wykonanej na terytorium Polski na zlecenie polskiej firmy (19.000 zł) oraz dochód ze zbycia waluty wirtualnej w USA (2.000 zł). Czy w takiej sytuacji matka może rozliczyć podatek dochodowy za 2024 r. w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci?

Warunki uprawniające do preferencyjnego opodatkowania

Osoba, która samotnie wychowuje dziecko pełnoletnie uczące się (do ukończenia 25 roku życia), może skorzystać z preferencyjnego opodatkowania dochodów, o którym mowa w art. 6 ust. 4d ustawy o PDOF - o ile są łącznie spełnione przesłanki określone przez ustawodawcę. Przypominamy, że status osoby samotnie wychowującej dziecko przysługuje rodzicowi lub opiekunowi prawnemu będącemu panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem lub osobą posiadającą orzeczoną separację lub osobą, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności - jeżeli ten rodzic lub opiekun prawny faktycznie w roku podatkowym wychowuje dziecko samotnie (art. 6 ust. 4c ustawy o PDOF).

Ponadto jednym z warunków preferencyjnego opodatkowania dochodów jest to, że osoba samotnie wychowująca dziecko lub jej dziecko nie stosuje przepisów dotyczących 19% podatku liniowego (art. 30c ustawy o PDOF) lub przepisów ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (z wyjątkiem regulacji dotyczących tzw. najmu prywatnego) oraz nie podlega opodatkowaniu na zasadach wynikających z ustawy o podatku tonażowym lub ustawy o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych (art. 6 ust. 8 ustawy o PDOF).

Zakładamy, że w stanie faktycznym opisanym w pytaniu powyższe przesłanki są spełnione. W takiej sytuacji osoba samotnie wychowująca pełnoletnie dziecko, które nie ukończyło 25 lat, może skorzystać z preferencyjnego opodatkowania dochodów - jeżeli w roku podatkowym dziecko to:

1) uczyło się w szkole, o której mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Polsce oraz w innym państwie (art. 6 ust. 4c pkt 3 ustawy o PDOF) oraz

2) spełnia kryterium dochodowe określone w art. 6 ust. 4e ustawy o PDOF.

Kryterium dochodowe

W myśl art. 6 ust. 4e ustawy o PDOF, preferencyjne opodatkowanie dochodów nie ma zastosowania, jeżeli pełnoletnie dziecko uzyskało w roku podatkowym:

• dochody opodatkowane według skali podatkowej (art. 27 ustawy o PDOF), z wyjątkiem renty rodzinnej lub
• dochody podlegające opodatkowaniu 19% stawką podatku na zasadach określonych w art. 30b ustawy o PDOF (np. z odpłatnego zbycia udziałów lub akcji w spółkach, pochodnych instrumentów finansowych, walut wirtualnych, umorzenia tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych), lub
• przychody wolne od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152 ustawy o PDOF, czyli w ramach tzw. ulgi dla młodych i ulgi na powrót

- w łącznej wysokości przekraczającej 12-krotność kwoty renty socjalnej obowiązującej w grudniu roku podatkowego. Wysokość renty socjalnej obowiązująca w grudniu 2024 r. wynosiła 1.780,96 zł. Zatem kryterium dochodowe jest spełnione, jeżeli ww. dochody (przychody) pełnoletniego dziecka łącznie nie przekroczyły w 2024 r. kwoty 21.371,52 zł (1.780,96 zł × 12).

Z pytania wynika, że pełnoletnie (uczące się) dziecko, które nie ukończyło 25 lat i jest polskim rezydentem podatkowym, w 2024 r. uzyskało:

• rentę rodzinną po zmarłym ojcu w kwocie 30.000 zł,
• przychód z umowy zlecenia, o której mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o PDOF, wykonanej na terytorium Polski na zlecenie polskiej firmy, w kwocie 19.000 zł,
• dochód (przychód minus koszty uzyskania przychodu) z odpłatnego zbycia waluty wirtualnej w USA w kwocie 2.000 zł.

Trzeba zauważyć, że przychody uzyskane na podstawie umowy zlecenia, o której mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o PDOF, otrzymane przez podatnika do ukończenia 26 roku życia - są wolne od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PDOF, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85.528 zł (tzw. ulga dla młodych).

Z kolei dochody z odpłatnego zbycia walut wirtualnych za granicą, uzyskane przez osobę fizyczną, która jest polskim rezydentem podatkowym, podlegają rozliczeniu w naszym kraju, zgodnie z przepisami ustawy o PDOF oraz postanowieniami właściwej umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, której stroną jest Polska. W rozpatrywanej sytuacji jest to polsko-amerykańska umowa o uniknięciu podwójnego opodatkowania i zapobieżeniu uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu (Dz. U. z 1976 r. nr 31, poz. 178). Z analizy postanowień art. 14 tej umowy wynika, że jeżeli osoba będąca polskim rezydentem podatkowym nie przebywa w USA dłużej niż 183 dni w ciągu roku podatkowego i nie prowadzi działalności gospodarczej poprzez położony tam zakład, to w takiej sytuacji dochód uzyskany przez tę osobę z odpłatnego zbycia waluty wirtualnej w USA jest w tym państwie zwolniony z opodatkowania, natomiast podlega opodatkowaniu w Polsce. Zgodnie z art. 30b ust. 1a ustawy o PDOF, dochód uzyskany z odpłatnego zbycia walut wirtualnych (czyli różnica pomiędzy sumą przychodów z tego tytułu a kosztami ich uzyskania) podlega opodatkowaniu 19% stawką podatku.

W konsekwencji, w rozpatrywanym stanie faktycznym, w limicie dochodów (przychodów) pełnoletniego dziecka warunkującym prawo osoby samotnie wychowującej dziecko do preferencyjnego rozliczenia podatku za 2024 r.:

1) nie uwzględnia się renty rodzinnej po zmarłym ojcu,

2) należy zaś uwzględnić:

• przychód uzyskany na podstawie umowy zlecenia, o której mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o PDOF, zwolniony od podatku w ramach tzw. ulgi dla młodych w kwocie 19.000 zł oraz
• dochód uzyskany z odpłatnego zbycia waluty wirtualnej w USA w kwocie 2.000 zł.

W sumie roczne dochody (przychody) pełnoletniego dziecka, które uwzględnia się w omawianym limicie wyniosły 21.000 zł (19.000 zł + 2.000 zł), a więc nie przekroczyły kwoty 21.371,52 zł. Jeżeli zatem są również spełnione pozostałe przesłanki określone przez ustawodawcę, to osoba samotnie wychowująca pełnoletnie dziecko, o której mowa w pytaniu, ma prawo do skorzystania z preferencyjnego opodatkowania dochodów za 2024 r.

Na koniec należy zauważyć, że od 1 marca 2025 r. renta socjalna wynosi 1.878,91 zł. Zatem limit, o którym mowa w art. 6 ust. 4e ustawy o PDOF, dla dochodów (przychodów) pełnoletniego dziecka w 2025 r. wynosi 22.546,92 zł (1.878,91 zł × 12).