Na gruncie pdof osoby fizyczne pozostające w związku małżeńskim są podatnikami uprzywilejowanymi. Mają bowiem prawo do preferencji w rozliczeniach podatku dochodowego. Jednak w momencie, w którym dochodzi do rozwodu, ich sytuacja podatkowa ulega radykalnej zmianie.
Skorzystanie z opcji rozliczenia z podatku dochodowego we wspólnym rocznym PIT może być szczególnie korzystne dla małżeństw, w których jedno z małżonków uzyskuje dochody opodatkowane w drugim przedziale skali podatkowej (czyli 32% stawką podatku), a drugie nie uzyskuje ich wcale lub są one na tyle niskie, że nie przekraczają progu skali. W przypadku takich małżonków wspólne rozliczenie pozwala bowiem temu pierwszemu na płacenie podatku według stawki z pierwszego progu (obecnie 12%).
W celu zastosowania tego rozwiązania małżonkowie zasadniczo powinni być objęci nieograniczonym obowiązkiem podatkowym. Prawo do wnioskowania o wspólne rozliczenie małżonkowie mają już w odniesieniu do roku, w którym zawarli związek małżeński. Tacy małżonkowie mogą się rozliczyć wspólnie, pod warunkiem że małżeństwo i wspólność majątkowa istniała do ostatniego dnia tego roku podatkowego. Z preferencji tej mogą skorzystać nie tylko osoby uzyskujące dochody opodatkowane według skali podatkowej. Prawo do niej mają także osoby opłacające w prowadzeniu działalności podatek liniowy oraz będące tzw. ryczałtowcami w zakresie opodatkowania przychodów innych niż z tytułu tzw. najmu prywatnego. Dla nich jednak ustawa o pdof opcję tę rezerwuje wyłącznie w stosunku do przypadków, w których małżonkowie (obydwoje lub jedno z nich) złożą z działalności gospodarczej tzw. zerowy PIT-36L lub PIT-28. Ma ona zatem zastosowanie jedynie w sytuacji, gdy przez cały rok podatkowy nie osiągnęli przychodów ani nie ponieśli kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w przepisach regulujących te formy opodatkowania, oraz nie są również obowiązani lub nie korzystają z uprawnienia na podstawie tych przepisów do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów ani nie są obowiązani albo nie korzystają z uprawnienia na podstawie tych przepisów do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń. Jedynie w takich okolicznościach mają prawo rozliczyć się z dochodów opodatkowanych według skali podatkowej wspólnie z małżonkiem - taki warunek ustawodawca stawia w art. 6 ust. 8 ustawy o pdof (Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.).
Gdy w danym roku małżonkowie się rozwiodą, to za ten rok tracą uprawnienie do rozliczenia podatku dochodowego we wspólnym PIT. Jeżeli jednak mają dzieci, wówczas ten z małżonków, który je wychowuje, może być uprawniony - po spełnieniu ustawowych warunków - do preferencyjnego rozliczenia w charakterze tzw. samotnego rodzica.
Preferencja w pdof polegająca na rozliczeniu podatku w charakterze tzw. samotnego rodzica przysługuje podatnikowi, jeżeli jest rodzicem lub opiekunem prawnym i jednocześnie m.in. rozwodnikiem. Jest to możliwe nawet wówczas, gdy dana osoba ma status rozwiedzionej tylko przez kilka dni w roku. Ponieważ jednak status osoby rozwiedzionej uzyskuje się po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego, to dopiero gdy dojdzie do uprawomocnienia się orzeczenia sądu o rozwiązaniu małżeństwa, można przyjąć, że dana osoba jest osobą samotnie wychowującą dziecko. W efekcie, jeżeli rozwód zostanie orzeczony w jednym roku, ale uprawomocni się dopiero w następnym, to rozliczenie z dzieckiem, po spełnieniu pozostałych ustawowych warunków, możliwe jest dopiero w tym kolejnym roku.
Obowiązujące przepisy z możliwości korzystania z rozliczenia rocznego w charakterze samotnego rodzica wyłączają wprost osoby, które wychowują wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również, gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze - tzw. 800+ (szerzej na temat statusu samotnego rodzica w kontekście pdof pisaliśmy w GP nr 66 z 2024 r., na str. 5).
Możliwość skorzystania z analizowanej preferencji uzależniona jest jednocześnie od spełnienia przez dziecko kilku ustawowych wymogów. Generalnie może z niego bowiem skorzystać uprawniony podatnik w stosunku do dzieci wskazanych w art. 6 ust. 4c ustawy o pdof. Wspólne rozliczenie z dzieckiem jest możliwe, o ile dziecko w roku podatkowym nie uzyskiwało świadczeń wskazanych w art. 6 ust. 4e ustawy o pdof, czyli:
w łącznej wysokości przekraczającej wysokość 12-krotności kwoty renty socjalnej określonej w ustawie o rencie socjalnej, w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego (w 2024 r. jest to kwota 21.371,52 zł).
Gdy małżonkowie objęci ustrojem ustawowej wspólności majątkowej wynajmują składnik wspólnego majątku, to możliwe jest rozliczanie całości przychodów z tego tytułu przez jednego z nich. Aby z tej opcji skorzystać, małżonkowie zobowiązani są do złożenia pisemnego oświadczenia o dokonanym wyborze. Wybór ten dotyczy również lat następnych, chyba że małżonkowie w odpowiednim terminie zawiadomią w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z tego sposobu opodatkowania. Oświadczenie o dokonanym wyborze i zawiadomienie o rezygnacji z niego mogą być podpisane przez jednego z małżonków.
Wskazany sposób rozliczania przychodów z najmu usankcjonowany opisanym oświadczeniem przestaje obowiązywać, m.in. gdy nastąpi podział majątku wspólnego małżonków w wyniku rozwodu, a rzecz będąca przedmiotem umowy najmu przypadnie temu z małżonków, na którym nie ciążył dotychczas obowiązek zapłaty ryczałtu ewidencjonowanego i składania zeznania. W takim przypadku do rozliczania całości dochodu z najmu jest obowiązany ten z małżonków, któremu został przyznany przedmiot najmu.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
