Gdy emeryt wojskowy rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej

Od marca 2024 r. przeszedłem na emeryturę wojskową. Planuję rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie usług wykonywania tatuażu.

1) Czy obowiązkowe będzie dla mnie z tego tytułu tylko ubezpieczenie zdrowotne, czy również ubezpieczenia społeczne? Z jakim kodem tytułu ubezpieczenia mam zgłosić się w ZUS?

Prowadzenie przez emeryta pozarolniczej działalności nie stanowi dla niego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym taka osoba może podlegać dobrowolnie. Obowiązkowe jest jednak dla takiego przedsiębiorcy ubezpieczenie zdrowotne. Po spełnieniu odpowiednich warunków może być on zwolniony z opłacania tej składki.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą (także korzystającą z ulgi na start), której świadczenie m.in. emerytalne (brutto) nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia (w okresie od stycznia do czerwca 2024 r. - 4.242 zł, a od lipca do grudnia 2024 r. - 4.300 zł), o ile z tytułu prowadzonej działalności:

1) uzyskuje ona przychody w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury (czyli obecnie kwoty 890,48 zł, tj. 50% z 1.780,96 zł, tyle bowiem od 1 marca 2024 r. wynosi najniższa emerytura) lub

2) opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

Wynika to z art. 82 ust. 8 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 146).

Osoba mająca ustalone prawo do emerytury prowadząca działalność gospodarczą, w przypadku spełnienia warunków niezbędnych do zwolnienia z opłacania składki zdrowotnej, o których mowa wcześniej, podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, jest jedynie zwolniona z opłacania składki zdrowotnej. Ma więc obowiązek zgłosić się do ubezpieczenia zdrowotnego - jeśli dopiero rozpoczęła prowadzenie działalności. Nie może się wyrejestrować z tego ubezpieczenia (na czas korzystania ze zwolnienia z opłacania składki zdrowotnej) - gdy już prowadzi działalność gospodarczą.

Jeżeli zatem Czytelnik po rozpoczęciu prowadzenia działalności:

• nie zechce podlegać dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalno-rentowym - powinien zgłosić siebie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego (na formularzu ZUS ZZA) z kodem tytułu ubezpieczenia zawierającym informację o posiadanych uprawnieniach emerytalnych (wpisując cyfrę 1 w piątym znaku kodu tytułu ubezpieczenia, czyli 05 10 1 X),
• zdecyduje się przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych (wtedy obowiązkowo będzie podlegał ubezpieczeniu wypadkowemu) - zgłoszenia do tych ubezpieczeń oraz obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego dokona na formularzu ZUS ZUA.

W składanych do ZUS za każdy miesiąc kalendarzowy dokumentach rozliczeniowych taka osoba powinna wykazywać prawidłową podstawę wymiaru składki zdrowotnej (ustaloną w zależności od formy opodatkowania firmowych dochodów) oraz kwotę tej składki w wysokości:

• 0,00 zł - jeżeli w danym miesiącu spełni warunki uprawniające do zwolnienia z opłacania składki zdrowotnej lub
• wynikającej z przemnożenia ustalonej podstawy wymiaru składki przez obowiązującą stopę procentową składki - jeżeli nie spełni wymaganych warunków.

2) Czy moja emerytura może ulec zmniejszeniu lub zawieszeniu, jeśli przekroczę limit przychodów? Ile wynosi ten limit? Czy tym przychodem jest faktycznie uzyskany przychód z działalności gospodarczej?

W razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, emerytura wojskowa ulega zmniejszeniu na zasadach określonych w przepisach art. 104 ust. 1a-6, ust. 8 pkt 1 i pkt 2 oraz ust. 9 i ust. 10 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.), nie więcej jednak niż o 25% wysokości tej emerytury. Natomiast w razie osiągania przychodu, w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, kwota emerytury ulega zmniejszeniu o 25% jej wysokości. Tak wynika z art. 40 ust. 1, ust. 3 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2024 r. poz. 242). Wysokość zmniejszenia wskazanej emerytury jest zatem uzależniona od kwoty osiąganego przychodu przez świadczeniobiorcę (patrz ramka).

W okresie od 1 marca do 31 maja 2024 r. te tzw. granice przychodu wynoszą odpowiednio:

• dolna - 5.278,30 zł (70%),
• górna - 9.802,50 zł (130%).

Jeśli chodzi o przychód osiągany przez przedsiębiorców, to do celów rozliczenia świadczeń przyjmuje się przede wszystkim przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, a ponadto kwoty pobranych świadczeń chorobowych. Przy ustalaniu przychodu dla celów rozliczenia emerytur i rent nie należy utożsamiać:

• przychodu przyjmowanego do rozliczenia emerytury i renty z przychodem stanowiącym podstawę do ustalenia podatku dochodowego,
• podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Przedsiębiorca nieopłacający składek na ubezpieczenia społeczne, z uwagi na niepodleganie ubezpieczeniom, informuje właściwy organ o kwocie przychodu w takiej wysokości, w jakiej dla danego okresu ustalona została podstawa wymiaru tych składek, od której zobowiązany byłby płacić składki. Dla rozliczenia emerytury nie będzie miała zatem znaczenia kwota osiągniętego przez Czytelnika przychodu wykazywana dla celów rozliczenia podatku.