Świadczenia pielęgnacyjne przy niepełnosprawności rodzica

Jeżeli matka lub ojciec dziecka rezygnują z pracy zarobkowej, aby zaopiekować się niepełnosprawnym dzieckiem, przysługuje im prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Zdarza się jednak, że również rodzic posiada orzeczenie o niepełnosprawności. Czy to wyklucza jego uprawnienia do świadczenia, mimo że sprawuje on opiekę nad dzieckiem?

Uprawnieni do świadczenia

Ze świadczenia pielęgnacyjnego może korzystać:

1) matka lub ojciec,

2) opiekun faktyczny dziecka,

3) osoba będąca rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,

4) inne osoby, na których zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Należne jest ono, jeżeli wskazane wyżej osoby nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Przy czym osobom wymienionym w pkt 4, innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje wyłącznie wówczas, gdy:

• rodzice osoby wymagającej opieki nie żyją, zostali pozbawieni praw rodzicielskich, są małoletni lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności oraz
   
• nie ma innych osób spokrewnionych w pierwszym stopniu, są małoletnie lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności i jednocześnie
   
• nie ma opiekuna prawnego dziecka lub osoby będącej rodziną zastępczą spokrewnioną albo legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Stanowi o tym art. 17 ust. 1 i 1a ustawy o świadczeniach rodzinnych, która jednocześnie w ust. 1b przywołanego art. 17 precyzuje, że prawo do świadczenia pielęgnacyjnego przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

• nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub
   
• w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego w 2016 r. wynosi 1.300 zł miesięcznie.

Niepełnosprawność rodzica

Znaczny stopień niepełnosprawności rodzica dziecka wymagającego opieki może zatem stanowić jedną z przesłanek przyznania tego świadczenia innym osobom, na których zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny, o ile oczywiście same nie mają orzeczonego znacznego stopnia niepełnosprawności i nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą jej wymagającą.

Jeśli jednak rodzic, mimo swej niepełnosprawności, jest w stanie opiekować się niepełnosprawnym dzieckiem i - co ważne - opiekę tę sprawuje, legitymowanie się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności nie powinno być przeszkodą w uzyskaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Okoliczność ta nie została bowiem wymieniona w art. 17 ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych, określającym przypadki, w jakich świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje (patrz ramka).

Potwierdził to Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 5 marca 2015 r., sygn. akt III SA/Gd 1024/14. Zdaniem Sądu, wyłączenie możliwości otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego przez osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności, zawarte w punkcie 4 ust. 1 art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych, odnosi się tylko do osób wymienionych w tym punkcie, tj. do innych osób (niż matka lub ojciec, opiekun faktyczny dziecka albo osoba będąca rodziną zastępczą spokrewnioną), na których zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny.

Przyczyna rezygnacji z pracy

Zdarza się jednak, jak sygnalizują nasi Czytelnicy, że dla organu właściwego istotne jest, z jakiego powodu np. matka dziecka, wobec której orzeczono niepełnosprawność w stopniu znacznym, rezygnuje z pracy zarobkowej lub jej nie podejmuje, tj. czy decyduje się na to wyłącznie w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem, czy też przyczyną niepodejmowania pracy są względy zdrowotne (np. przebywanie na zasiłku chorobowym lub świadczeniu rehabilitacyjnym za okres po ustaniu zatrudnienia). W tym drugim przypadku następuje odmowa prawa do świadczenia, mimo że niepełnosprawny rodzic zapewnia opiekę swojemu dziecku i to bez pomocy osób trzecich.

Także Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 29 października 2015 r., sygn. akt I OSK 1363/15 stwierdził, że wynikająca z orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności niezdolność do podjęcia pracy wraz z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności uniemożliwiają uzyskanie przez opiekuna osoby niepełnosprawnej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich może to powodować, że pomimo sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem rodzic z racji swej niepełnosprawności zostanie wykluczony z systemu wsparcia. Sytuacja ta w ocenie Rzecznika jest nie do zaakceptowania, stąd jego wystąpienie do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o rozważenie modyfikacji wskazanych rozwiązań prawnych (źródło: www.rpo.gov.pl).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 114 ze zm.)