Ustalanie wysokości emerytury według nowych zasad

Ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przyznawana przez organ rentowy emerytura ustalana jest według nowych zasad. Oznacza to, że przy obliczaniu jej wysokości znaczenie ma wiele parametrów, mimo iż zasady wskazane przez ustawodawcę wydają się bardzo proste i klarowne.

Schemat obliczenia nowej emerytury

Aby rozpocząć proces ustalania wysokości nowej emerytury, w pierwszej kolejności należy określić wartość podstawy obliczenia emerytury, a stanowi ją kwota:

• składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego (należnych albo wpłaconych) do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury,
• zwaloryzowanego kapitału początkowego,
• środków zewidencjonowanych na subkoncie.

Tak wynika z art. 25 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2024 r. poz. 1631 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną. Nowa emerytura jest natomiast równowartością kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia (ustalonej jak wyżej) przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Przy czym, jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach. Tablice trwania życia, które są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego ogłasza w formie komunikatu w Monitorze Polskim Prezes GUS w terminie do 31 marca danego roku.

Jeśli chodzi o waloryzację składek, to przeprowadza się ją przede wszystkim corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000. Waloryzacji rocznej podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji. Natomiast kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną, jest waloryzowana kwartalnie. Sam proces waloryzacji, zarówno rocznej, jak i kwartalnej, polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu.

Kapitał początkowy i jego waloryzacja

Kapitał początkowy to jedna z części składowych nowej emerytury. Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień 1 stycznia 1999 r. Jest on ewidencjonowany na koncie ubezpieczonego. Ustalony decyzją ZUS kapitał początkowy podlega waloryzacji. Odbywa się ona na takich samych zasadach jak waloryzacja składek na ubezpieczenie emerytalne, z tym że:

• pierwsza waloryzacja dokonywana jest za 1999 r. - według wskaźnika waloryzacji kapitału początkowego za 1999 r., który wynosi 115,60%,
• następne waloryzacje dokonywane są za 2000 r. i kolejne lata - według wskaźników waloryzacji jak dla składek emerytalnych.

Obliczenie emerytury

Jeden z Czytelników zwrócił się do naszego Wydawnictwa z zapytaniem, w jaki sposób organ rentowy oblicza wysokość emerytury ubezpieczonemu urodzonemu w czerwcu 1958 r., który pracował do 27 grudnia 2024 r. i w tym dniu, a więc 18 miesięcy po osiągnięciu wieku emerytalnego, przesłał kompletny wniosek o emeryturę wraz z załącznikami. Jak w takiej sytuacji ZUS zwaloryzuje kapitał początkowy oraz składki na ubezpieczenie emerytalne zapisane na koncie i subkoncie ubezpieczonego, skoro na 31 grudnia 2023 r. stan konta w ZUS wynosi 455.208,40 zł, przyjmując, że wypłatę za grudzień 2024 r. ubezpieczony otrzymał w styczniu 2025 r.?

Jak wskazano wcześniej, sposób obliczania nowej emerytury jest bardzo skomplikowany, a przedstawione dane przez Czytelnika nie są kompletne. Trudno jednak oczekiwać, by ubezpieczony legitymował się wszystkimi danymi niezbędnymi do omawianego celu, w szczególności dotyczącymi wartości miesięcznych składek emerytalnych zewidencjonowanych na koncie/subkoncie ZUS począwszy od stycznia 1999 r. Dlatego też dla zobrazowania mechanizmu naliczania nowej emerytury można przedstawić jedynie pewien schemat.

Odnosząc się natomiast do zapytania Czytelnika w zakresie otrzymania wypłaty za grudzień 2024 r. w styczniu 2025 r., warto podkreślić, że dla celów obliczenia wysokości emerytury uwzględnia się zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego składki emerytalne do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury (przykład).