Co z pracownikami przy przekształceniu firmy?

Kodeks spółek handlowych reguluje procedury przekształcenia spółki handlowej w inną spółkę handlową, spółki cywilnej w spółkę jawną bądź w inną spółkę handlową, a także indywidualnego przedsiębiorcy w spółkę kapitałową. Podmioty przeprowadzające procedurę transformacji nierzadko są pracodawcami. Pracownicy stają się automatycznie pracownikami spółki przekształconej. W przypadku jednak, gdy transformacja dotyczy indywidualnego przedsiębiorcy czy spółki cywilnej, pojawiają się zdania, że zachować należy wymogi związane z przejściem zakładu pracy na innego pracodawcę.

Regulacja z Kodeksu pracy

W myśl art. 23¹ § 1 K.p. w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy, z zastrzeżeniem przepisów art. 23¹ § 5 K.p. (dotyczy on osób świadczących dotychczas pracę na innej podstawie niż umowa o pracę). Kolejne paragrafy tej regulacji określają skutki przejścia zakładu pracy (patrz ramka).

Zamiast spółki handlowej inna handlowa

W komentarzach do K.s.h. raczej jednogłośnie przyjmowany jest pogląd, że w razie przekształcenia spółki handlowej (jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z o.o. czy akcyjnej) w inną spółkę handlową przytoczona wcześniej regulacja Kodeksu pracy nie ma zastosowania. Art. 23¹ K.p. wymaga istnienia dwóch odrębnych podmiotów, z których jeden przejmuje zakład pracy od drugiego. W razie przekształcenia spółki handlowej w inną spółkę handlową nie powstaje nowy podmiot prawa. Spółka przekształcana staje się spółką przekształconą z chwilą wpisu spółki przekształconej do rejestru (dzień przekształcenia, art. 552 K.s.h.). Przed i po wpisie przekształcenia do KRS cały czas funkcjonuje jedna i ta sama spółka, z tym że w innej formie prawnej. Na mocy art. 553 K.s.h. spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej.

Przepisy K.p. wprost nie nakładają na pracodawcę żadnych obowiązków informacyjnych w związku z przekształceniem. Można natomiast spotkać się ze stwierdzeniem, że zalecane jest przekazanie pracownikom informacji o dokonanym przekształceniu, w szczególności wskazać warto osoby uprawnione do reprezentacji pracodawcy, jeżeli zaszły zmiany w tym zakresie.

Z CEIDG do KRS

Przejście pracowników nastąpi także przy przekształceniu indywidualnego przedsiębiorcy w spółkę kapitałową (z o.o. albo akcyjną). Jednak kontrowersje budzi to, czy stanie się to na podstawie przepisów K.s.h., czy prawa pracy. Procedura przekształcenia przedsiębiorcy w spółkę kapitałową uregulowana jest przepisami art. 584¹-584¹³ K.s.h. Sprostanie wymogom procedury powoduje, że przedsiębiorca przekształcany staje się spółką przekształconą z chwilą wpisu spółki do rejestru przedsiębiorców KRS (dzień przekształcenia). Osoba fizyczna korzystająca z transformacji staje się z dniem przekształcenia wspólnikiem albo akcjonariuszem spółki przekształconej.

Przekształcenie i dwa podmioty

Art. 584² § 1 K.s.h. stanowi, że spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorcy przekształcanego. Jednakże osoba fizyczna pozostanie w dalszym ciągu podmiotem prawa, transformacji ulega natomiast prowadzone przez nią przedsiębiorstwo. Występuje zatem w tym układzie odmienność podmiotu przekształcanego (przedsiębiorcy) oraz powstałej na skutek przekształcenia spółki (z o.o. albo akcyjnej). Trudno więc tu mówić jedynie o zmianie szaty prawnej danego podmiotu. Ta okoliczność okazuje się istotna w przypadku określenia sytuacji przekształcanego przedsiębiorcy jako pracodawcy.

Losy pracowników

Zgodnie z art. 584² § 1 K.s.h. w aspekcie cywilnoprawnym treść stosunków prawnych łączących przedsiębiorcę z osobami trzecimi nie ulega zmianie, a jedynie ich stroną staje się spółka przekształcona. Wśród prawników nie ma zgodności co do tego, czy analogicznie jest w przypadku stosunków pracy. Część z nich twierdzi, że tak. Ich zdaniem w procedurze przekształcenia przedsiębiorcy przekształcanego w spółkę przejście pracowników nastąpi automatycznie na podstawie art. 584² K.s.h. (tj. bez np. dodatkowych obowiązków informacyjnych wobec pracowników). Jednakże są też tacy prawnicy, zdaniem których w przypadku tej transformacji należy przestrzegać art. 23¹ K.p. Można spotkać się z poglądem pośrednim, zgodnie z którym w procedurze przekształcenia powinien mieć zastosowanie art. 584² K.s.h., ale z ostrożności wskazane jest przestrzeganie art. 23¹ K.p. Nie da się ukryć, że zachowanie wymogów tej regulacji zabezpieczy pracodawcę - indywidualnego przedsiębiorcę, który planuje dokonać transformacji w spółkę przed ewentualnymi sporami z pracownikami, którzy w celu dochodzenia swoich interesów będą powoływać się na art. 23¹ K.p.

Skutki transformacji spółki cywilnej

Podobna sytuacja jak w przypadku indywidualnego przedsiębiorcy ma miejsce w razie gdy przekształceniu ulega spółka cywilna w spółkę handlową. Spółka cywilna staje się spółką handlową z chwilą wpisu do KRS. Spółce tej przysługują wszystkie prawa i obowiązki stanowiące majątek wspólny wspólników. Stanowi o tym art. 26 § 5 zd. 2 K.s.h. dotyczący przekształcenia spółki cywilnej w jawną. Ma on odpowiednie zastosowanie także do transformacji spółki cywilnej w każdą inną niż jawna spółkę handlową (art. 551 § 3 K.s.h.). Po zmianie formy prawnej w miejsce kilku wspólników jako współuprawnionych wchodzi jeden podmiot - spółka przekształcona (handlowa). Zatem także w tym przypadku występuje odmienność podmiotu przekształconego i przekształcanego. Zmiana formy prawnej powoduje powstanie odrębnego podmiotu. Na marginesie zaznaczyć należy, że w przypadku spółki cywilnej brak jest jednolitego stanowiska SN czy spółka cywilna może być uznana za pracodawcę. Za taką możliwością SN opowiedział się w wyroku z dnia 18 marca 2014 r., sygn. akt II UK 449/13, a przeciwko w postanowieniu z dnia 17 czerwca 2014 r., sygn. akt II UZ 34/14.

W przypadku transformacji spółki cywilnej w handlową pracownicy staną się pracownikami tej ostatniej automatycznie. Jednak również w tym przypadku aktualne są kontrowersje, czy stanie się to na podstawie przepisów K.s.h., czy prawa pracy. Wątpliwości opisane wcześniej odnośnie przekształcenia indywidualnego przedsiębiorcy w spółkę kapitałową można analogicznie odnieść do transformacji spółki cywilnej. Z ostrożności w tych przypadkach zalecane jest przestrzeganie regulacji wynikającej z art. 23¹ K.p.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.)

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.)