Co dalej z ważnością orzeczeń o niepełnosprawności?

Ustawodawca po raz kolejny zdecydował się na przesunięcie w czasie terminu wygaszania orzeczeń o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, które korzystały z mechanizmu automatycznego przedłużania na mocy przepisów specustawy w sprawie COVID-19. Które orzeczenia nadal zachowały ważność? Na co powinien zwrócić uwagę pracodawca zatrudniający osoby niepełnosprawne? Czy wydłużenie ważności tych dokumentów oznacza możliwość korzystania z dodatkowych uprawnień?

Nowe zasady wydłużenia ważności orzeczeń

Na mocy art. 23 ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności miały zachowywać ważność etapowo do:

• 31 grudnia 2023 r. - orzeczenia, których ważność pierwotnie wygasła do 31 grudnia 2020 r.,
• 31 marca 2024 r. - orzeczenia, których ważność pierwotnie wygasła w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r.,
• 30 września 2024 r. - orzeczenia, których ważność pierwotnie wygasła w okresie od 1 stycznia 2022 r. do 5 sierpnia 2023 r.

Dokumenty te miały być ważne nie dłużej niż do dnia wydania nowego, ostatecznego orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności.

Jednakże pod koniec 2023 r. ustawodawca zdecydował się zmienić przepisy. Jako powód przesunięcia w czasie momentu wygaszenia orzeczeń wskazano przede wszystkim ogromne opóźnienia w ramach prac zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności przy wydawaniu nowych orzeczeń.

Od 30 grudnia 2023 r. obowiązuje ustawa o szczególnych rozwiązaniach służących zachowaniu ważności niektórych orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności. Na mocy jej regulacji orzeczenia o niepełnosprawności oraz orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wydane na czas określony na podstawie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, które zachowały ważność na podstawie art. 23 ustawy o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, albo których okres ważności upłynął po dniu 5 sierpnia 2023 r. i przed dniem 30 września 2024 r., zachowują ważność do dnia 30 września 2024 r., jednak nie dłużej niż do dnia, w którym nowe orzeczenie o niepełnosprawności albo nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności stanie się ostateczne.

Wsteczne działanie ustawy

W wyniku zmiany przepisów ważność zachowały nie tylko tzw. orzeczenia covidowe, ale też i te których okres ważności upłynął po dniu 5 sierpnia 2023 r. Na mocy tych regulacji dokumenty tych osób odzyskały ważność.

Uprawnienia i obowiązki pracodawców

W tej sytuacji pracodawcy osób niepełnosprawnych oraz sami niepełnosprawni prowadzący działalność gospodarczą mogli do 8 stycznia 2024 r. złożyć zaległe wnioski o wsparcie, tj. Wn-D, Wn-U-G lub Wn-U-A. Natomiast teraz nadal mogą wnioskować do PFRON o wypłatę wsparcia przez kolejne miesiące.

Pracodawcy, którzy wnoszą wpłaty na PFRON, mogą w stanie zatrudnienia uwzględniać osoby, których orzeczenia zachowały lub odzyskały ważność.

Fakt, że ważność orzeczeń została wydłużona, oznacza, że pracownikom należy zapewnić możliwość korzystania z przysługujących im uprawnień, o których mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Są to:

• czas pracy osoby niepełnosprawnej, który nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, a w przypadku osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nieprzekraczający 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo,
• zakaz zatrudniania w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych (z wyjątkami wymienionymi w art. 16 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych),
• dodatkowa przerwa w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek w wymiarze 15 minut, wliczana do czasu pracy,
• dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym, przysługujący osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,
• prawo do zwolnienia od pracy, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o rehabilitacji (...), z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, które przysługuje osobie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Uprawnienia osób niepełnosprawnych

W związku z przedłużeniem terminu ważności orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności przedłużeniu uległ też termin ważności kart parkingowych, a także okres przysługiwania świadczeń z pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego, zasiłków dla opiekunów, świadczeń lub dodatków na pokrycie kosztów utrzymania dziecka lub osoby pełnoletniej w rodzinnej pieczy zastępczej, uzależnionych od terminu ważności orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 44)

Ustawa z dnia 19.12.2023 r. o szczególnych rozwiązaniach służących zachowaniu ważności niektórych orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności (Dz. U. poz. 2768)

Ustawa z dnia 9.03.2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 852 ze zm.)

Ustawa z dnia 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19... (Dz. U. z 2023 r. poz. 1327 ze zm.)