Facebook

Jak szukać?»

Uwaga: Do 2 kwietnia 2024 r. część płatników składek przekazuje do ZUS zgłoszenia o pracy "szczególnej" ZUS ZSWA za 2023 r. Do 31 marca 2024 r. należy sporządzić i podpisać sprawozdanie finansowe za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US zeznań: CIT-8 i CIT-8AB za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US deklaracji: CIT-8E i CIT-8FR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: IFT-2R, CIT-RB i CIT-CSR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: CIT-8ST, CIT-N1, CIT-N2, PIT-N1 i PIT-N2 według stanu na 31 grudnia 2023 r.
Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Firma  »  Wskazówki dla przedsiębiorcy  »   Jak rozwiązać problem sukcesji firmy rodzinnej?
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

Jak rozwiązać problem sukcesji firmy rodzinnej?

Gazeta Podatkowa nr 15 (1890) z dnia 21.02.2022
Marta Stefanowicz - Wasilewska

Mimo coraz trudniejszej sytuacji firm spowodowanej m.in. wzrostami cen, inflacją czy przeprowadzanymi pospiesznie zmianami podatkowymi, firmy rodzinne stanowią podporę polskiej gospodarki. Wiele z nich działa od przeszło 30 lat jako firmy rodzinne na podstawie wpisu do CEIDG. Właściciele takich firm często stają przed dylematem posiadania następcy, sukcesora, który przejmie prowadzenie takiej firmy i zapewni jej dalszy byt.

Z ostatnich dostępnych danych Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości wynika, iż aż 99,8% wszystkich polskich przedsiębiorstw stanowią firmy od mikro do średnich. Dostarczają ponad 2/3 wkładu wszystkich przedsiębiorstw w polskie PKB. Zatrudniają 6,8 mln pracowników. Duża ich część to firmy rodzinne. Ponad 87% firm działa w oparciu o wpis do CEIDG (dane z maja 2021 r.).

Skorzystanie z rozwiązań zawartych w ustawie o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej umożliwia funkcjonowanie firmy wpisanej do CEIDG do czasu uregulowania spraw spadkowych, zasadniczo przez 2 lata (w szczególnych przypadkach - 5 lat) pod rządami zarządcy sukcesyjnego. Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii poinformowało, że od momentu wejścia w życie ustawy o zarządzie sukcesyjnym powołano 19,1 tys. zarządców sukcesyjnych, z czego 1.914 prowadzi obecnie przedsiębiorstwa. Zdecydowaną większość stanowią przypadki, w których przedsiębiorcy wyznaczają zarządców za swojego życia. Po śmierci przedsiębiorcy powołano 1.260 zarządców. Z danych tych wynika, iż instytucja zarządu sukcesyjnego nie cieszy się na razie zbyt dużą popularnością. Jednocześnie trwają prace legislacyjne nad wprowadzeniem zupełnie nowej instytucji, tzw. fundacji rodzinnej (patrz ramka).

Problem z sukcesją firm z CEIDG

Wielu przedsiębiorców prowadzących firmy na podstawie wpisu do CEIDG nie zdaje sobie sprawy, że takie firmy z momentem śmierci przedsiębiorcy podlegają wykreśleniu z ewidencji i ewentualni spadkobiercy w dotychczasowej formie nie mogą ich dalej prowadzić. Nie ma bowiem możliwości płynnego przejścia jednoosobowej firmy, w dotychczasowej formie na inną, nawet spokrewnioną osobę. Oczywiście przedsiębiorstwo rozumiane jako zespół składników majątkowych (np. maszyny, urządzenia, środki transportu) czy posiadane nieruchomości związane z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa podlegają dziedziczeniu. Nie można natomiast dziedziczyć nazwy przedsiębiorstwa (w której musi być imię i nazwisko właściciela) ani jego numerów NIP i REGON. Dziedziczeniu nie podlegają również licencje, koncesje czy zezwolenia, wygasają umowy kredytów i pożyczek. Może istnieć konieczność zwrotu otrzymanych środków unijnych.

Wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie wpisu do CEIDG ma ten skutek, że przedsiębiorstwo jest ściśle związane z prowadzącą je osobą. Przed wejściem w życie ustawy o zarządzie sukcesyjnym (ustawa obowiązuje od 2018 r.) śmierć właściciela firmy w CEIDG powodowała usunięcie jego wpisu. Spadkobierca przedsiębiorcy, aby móc dysponować majątkiem przedsiębiorstwa, musiał przeprowadzić postępowanie spadkowe (z ustawy lub testamentu), aby na podstawie aktu dziedziczenia objąć spadek. Następnie musiał zarejestrować nową działalność gospodarczą na siebie, uzyskując nowy wpis w CEIDG oraz REGON. Formalnie więc w takiej sytuacji mieliśmy do czynienia z zupełnie nową firmą, która oczywiście mogła działać w oparciu o działalność swojej poprzedniczki.

Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego

Aby pomimo śmierci przedsiębiorcy jego przedsiębiorstwo mogło funkcjonować bez przerwy i bez związanych z tym trudności, przedsiębiorca może zawczasu powołać zarządcę sukcesyjnego oraz zgłosić go do CEIDG. Są to czynności, które nie wymagają skomplikowanych formalności ani kosztów.

Zarządcą sukcesyjnym może zostać osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych i nie orzeczono wobec niej zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, niezależnie od tego, czy jest spokrewniona czy nie z przedsiębiorcą oraz niezależnie od tego, czy sama jest przedsiębiorcą. Przedsiębiorca może sam wybrać zarządcę sukcesyjnego, może również udzielić prokury z zastrzeżeniem, że prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym z chwilą jego śmierci. Takie rozwiązanie może być sposobem na przygotowanie przyszłego zarządcy sukcesyjnego lub docelowego sukcesora do prowadzenia firmy. Jeżeli przedsiębiorca nie powoła lub nie zgłosi do CEIDG zarządcy sukcesyjnego, do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia spraw spadkowych i podjęcia decyzji o jej dalszych losach zarząd sukcesyjny mogą ustanowić następcy prawni przedsiębiorcy (tj. jego małżonek, spadkobiercy lub zapisobierca windykacyjny). Mają na to 2 miesiące od momentu śmierci właściciela firmy.

Po śmierci przedsiębiorcy majątek przedsiębiorstwa może stać się własnością spadkobierców, zapisobiercy windykacyjnego lub małżonka przedsiębiorcy. Po stwierdzeniu praw do spadku stają się oni właścicielami przedsiębiorstwa w spadku. Wyrażają oni zgodę na najważniejsze czynności w firmie. Natomiast zarządca sukcesyjny ma status podobny do prokurenta albo syndyka. Działa on w obrocie we własnym imieniu, ale jego czynności mają bezpośredni skutek dla właścicieli przedsiębiorstwa. Nie ma przeszkód, aby zarządcą został jeden ze współwłaścicieli przedsiębiorstwa w spadku. Na żądanie właścicieli przedsiębiorstwa w spadku zarządca sukcesyjny powinien wypłacać im zysk, jaki generuje prowadzenie przedsiębiorstwa. Zarząd sukcesyjny to rozwiązanie tymczasowe. Daje czas, w jakim rodzina może podjąć przemyślane i odpowiedzialne decyzje co do dalszych losów firmy pozostawionej przez zmarłego przedsiębiorcę. Spadkobiercy (zapisobiercy) po wygaśnięciu zarządu mogą zdecydować się na własny rachunek kontynuować działalność gospodarczą lub prowadzić ją np. w formie spółki (cywilnej lub handlowej). Dotychczasowego zarządcę sukcesyjnego mogą zatrudnić w firmie lub udzielić mu prokury. Może też zdarzyć się tak, że spadkobiercy nie będą gotowi do osobistej kontynuacji prowadzenia przedsiębiorstwa. Wówczas możliwe jest np. założenie przez spadkobierców spółki z o.o. i wniesienie do niej przedsiębiorstwa.

Założenia projektu dotyczącego fundacji rodzinnych

Ministerstwo Rozwoju i Technologii prowadzi prace nad wprowadzeniem do polskiego systemu prawnego pojęcia fundacji rodzinnej, wzorowanej na tego typu fundacjach działających w wielu państwach europejskich, m.in. Austrii czy Niemczech. Idea fundacji rodzinnej opiera się na założeniu, że biznes i rodzina są formalnie odseparowane od siebie, ponieważ majątek rodzinny staje się własnością fundacji rodzinnej. Dla utworzenia fundacji rodzinnej konieczne ma być sporządzenie przez notariusza aktu założycielskiego albo testamentu obejmującego oświadczenie o utworzeniu fundacji rodzinnej. Fundatorem będzie mogła zostać osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych, a więc m.in. prawo swobodnego dysponowania swoim majątkiem. Fundację rodzinną będzie mogło utworzyć także kilku fundatorów. Beneficjentem fundacji rodzinnej będzie mogła zostać osoba fizyczna, a także organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego. Z dochodów i majątku fundacji rodzinnej będzie można finansować np. koszty utrzymania, kształcenia lub leczenia beneficjentów albo cele statutowe organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego. Fundacja rodzinna stałaby się formalnie właścicielem firmy, np. udziałów w spółkach, papierów wartościowych czy nieruchomości, a rodzina przedsiębiorcy - jej beneficjentami. Obecnie projekt jest procedowany. Docelowo przepisy dotyczące fundacji rodzinnej mają wejść w życie z dniem 1 czerwca 2022 r.

Więcej na ten temat w zasobach płatnych:

Wskazówki dla przedsiębiorcy - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.