Z dniem 1 stycznia 2025 r. wprowadzono do polskiego prawa bilansowego nowe, rozległe zakresowo przepisy związane ze sprawozdawczością zrównoważonego rozwoju. Zawarto je w rozdziale 6c ustawy o rachunkowości, a konkretnie w art. 63p-63zd tej ustawy, przy czym odsyłają one do unijnych aktów statuujących standardy sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju. Przesłanką wprowadzenia ww. przepisów jest fakt prowadzenia przez jednostkę działalności w określonym otoczeniu nie tylko gospodarczym, ale także społecznym, środowiskowym i politycznym oraz wywierania wpływu na te obszary przez jednostkę zarówno w sposób bezpośredni, jak i pośredni. Z tego względu ustawodawca uznał, że duże podmioty gospodarcze oraz podmioty, których akcje są notowane na regulowanych rynkach powinny informować otoczenie nie tylko o uzyskiwanych wynikach finansowych, ale także o wpływie prowadzonej działalności na te obszary. Ma to stymulować wprowadzenie odpowiednich procesów zarządzania obszarami funkcjonowania w tych jednostkach. Ustawa o rachunkowości jako element sprawozdawczy, w którym będzie należało zawrzeć ten kompleks informacji, wskazuje wyodrębnioną część sprawozdania z działalności. W niniejszym artykule nie poruszamy zagadnień raportowania na poziomie grupy kapitałowej.
ESG (ang. Environmental, Social and Corporate Governance) to niefinansowe kryteria, odnoszące się do zarządzania przedsiębiorstwem, mające na celu zrównoważony rozwój firmy. Rozwój ten ma się odbyć z uwzględnieniem trzech aspektów, a mianowicie: środowiska (E), społeczeństwa (S) i ładu korporacyjnego (G).
Przepisy ustawy o rachunkowości dotyczące sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju, nakazujące raportowanie na temat ww. elementów, mają zastosowanie do:
1) spółek kapitałowych,
2) spółek komandytowo-akcyjnych,
3) spółek jawnych albo komandytowych, których wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej,
4) zakładów ubezpieczeń,
5) zakładów reasekuracji,
6) banków krajowych w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo bankowe.
Przepisy nie mają natomiast zastosowania do otwartych, zamkniętych i specjalistycznych funduszy inwestycyjnych, a także do alternatywnych spółek inwestycyjnych, o których mowa w przepisach o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi.
Obowiązek raportowania ESG nie dotyczy jednak wszystkich wskazanych podmiotów. Zakres podmiotowy regulacji dookreśla bowiem art. 63r ust. 1 ustawy o rachunkowości, który stanowi, że:
1) jednostka mała i jednostka średnia będące emitentami papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) oraz
2) jednostka duża
są obowiązane do przedstawienia w wyodrębnionej części sprawozdania z działalności informacji niezbędnych do zrozumienia wpływu jednostki na kwestie zrównoważonego rozwoju oraz do zrozumienia, w jaki sposób kwestie zrównoważonego rozwoju wpływają na rozwój, wyniki i sytuację jednostki. Przypominamy, że definicje jednostki małej, jednostki średniej i jednostki dużej od 1 stycznia 2025 r. zawiera odpowiednio art. 3 ust. 1 pkt 1b, art. 3 ust. 1 pkt 1c i art. 3 ust. 1 pkt 1d ustawy o rachunkowości. Wartości graniczne dla jednostki małej zostały względem roku ubiegłego zmienione (podwyższone o 25%), natomiast jednostki średnie i duże są nowo powołanymi kategoriami wielkościowymi.
Z treści art. 14 ust. 5 ustawy z dnia 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1863) wynika, że przepisy rozdziału 6c ustawy o rachunkowości mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju lub sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju grupy kapitałowej sporządzanej za rok obrotowy rozpoczynający się:
1) po dniu 31 grudnia 2023 r. - w przypadku jednostek, o których mowa w art. 49b ust. 1 i art. 55 ust. 2b ustawy o rachunkowości, przy czym wskazane w tych przepisach suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego i przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy wynoszą odpowiednio:
a) 110.000.000 zł i 220.000.000 zł - w przypadku, o którym mowa w art. 49b ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości,
b) 132.000.000 zł i 264.000.000 zł - w przypadku, o którym mowa w art. 55 ust. 2b pkt 3 lit. b tiret drugie ustawy o rachunkowości;
2) po dniu 31 grudnia 2024 r. - w przypadku jednostek dużych i jednostek dominujących dużej grupy, innych niż określone w pkt 1, oraz Banku Gospodarstwa Krajowego;
3) po dniu 31 grudnia 2025 r. - w przypadku:
a) jednostek średnich będących emitentami papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na jednym z rynków regulowanych EOG,
b) jednostek małych będących emitentami papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na jednym z rynków regulowanych EOG
- przy czym jednostki z pkt 3 lit. a) i lit. b) mogą nie sporządzać sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju w rozumieniu przepisów rozdziału 6c ustawy o rachunkowości, za lata obrotowe rozpoczynające się przed dniem 1 stycznia 2028 r., pod warunkiem przedstawienia w sprawozdaniu z działalności powodów niesporządzenia tej sprawozdawczości,
c) małych i niezłożonych instytucji określonych w art. 4 ust. 1 pkt 145 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 648/2012 (Dz. Urz. UE L 176 z 2013 r. ze zm.), pod warunkiem że są:
d) wewnętrznych zakładów ubezpieczeń w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 53a ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej oraz wewnętrznych zakładów reasekuracji w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 53b tej ustawy, pod warunkiem że są:
4) po dniu 31 grudnia 2027 r. - w przypadku jednostek zależnych lub oddziałów, o których mowa w art. 63zd ustawy o rachunkowości.
Niektóre jednostki należące do grup kapitałowych i mające tam status jednostek zależnych będą zwolnione z obowiązku raportowania zrównoważonego rozwoju na warunkach wskazanych w art. 63u ustawy o rachunkowości (w odniesieniu do jednostek zależnych od jednostki dominującej z EOG) albo art. 63v tej ustawy (przy jednostce dominującej spoza tego obszaru). Warunkiem stosowania tych zwolnień jest w szczególności odpowiedni zakres informacji podanych w sprawozdawczości grupy kapitałowej sporządzanej przez jednostki wyższego szczebla.
Sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju, według art. 63r ust. 2 ustawy o rachunkowości, zawiera:
1) zwięzły opis modelu biznesowego i strategii biznesowej jednostki, w tym opis:
a) odporności modelu biznesowego i strategii biznesowej jednostki na ryzyka związane z kwestiami zrównoważonego rozwoju,
b) szans dla jednostki związanych z kwestiami zrównoważonego rozwoju,
c) planów jednostki, w tym działań wdrażających i powiązanych z nimi planów finansowych i inwestycyjnych, służących zapewnieniu, aby model biznesowy i strategia biznesowa jednostki uwzględniały:
d) w jaki sposób w modelu biznesowym i strategii biznesowej jednostki uwzględniono potrzeby interesariuszy jednostki oraz wpływ jednostki na kwestie zrównoważonego rozwoju,
e) sposobu wdrożenia strategii jednostki w odniesieniu do kwestii zrównoważonego rozwoju;
2) opis określonych w czasie i ustanowionych przez jednostkę celów dotyczących kwestii zrównoważonego rozwoju, w tym bezwzględnych celów redukcji emisji gazów cieplarnianych co najmniej na rok 2030 i rok 2050, opis postępów poczynionych przez jednostkę na rzecz osiągnięcia tych celów oraz oświadczenie, czy cele jednostki związane z czynnikami środowiskowymi opierają się na rozstrzygających dowodach naukowych;
3) opis roli kierownika jednostki oraz członków rady nadzorczej lub innego organu nadzorującego jednostkę w odniesieniu do kwestii zrównoważonego rozwoju oraz ich wiedzy eksperckiej i umiejętności związanych z wypełnianiem tej roli lub dostępu kierownika jednostki oraz członków rady nadzorczej lub innego organu nadzorującego jednostkę do takiej wiedzy eksperckiej i umiejętności;
4) opis polityk jednostki w odniesieniu do kwestii zrównoważonego rozwoju;
5) informacje o istnieniu systemów zachęt dotyczących kwestii zrównoważonego rozwoju oferowanych kierownikowi jednostki oraz członkom rady nadzorczej lub innego organu nadzorującego jednostkę;
6) opis:
a) procesu należytej staranności wdrożonego przez jednostkę w odniesieniu do kwestii zrównoważonego rozwoju, w tym procesu należytej staranności wdrożonego zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej dotyczącymi prowadzenia przez jednostki procesu należytej staranności,
b) najważniejszych rzeczywistych lub potencjalnych niekorzystnych skutków związanych z własnymi działaniami jednostki i jej łańcuchem wartości, w tym z jej produktami i usługami, relacjami biznesowymi i łańcuchem dostaw, działań podjętych w celu zidentyfikowania i monitorowania tych skutków, a także innych niekorzystnych skutków, które jednostka jest obowiązana zidentyfikować zgodnie z innymi przepisami prawa Unii Europejskiej dotyczącymi prowadzenia przez jednostki procesu należytej staranności,
c) wszelkich działań podjętych przez jednostkę w ramach procesu należytej staranności w celu zapobiegania rzeczywistym lub potencjalnym niekorzystnym skutkom, łagodzenia ich, zaradzania im lub usunięcia ich oraz wyniku tych działań;
7) opis najważniejszych ryzyk dla jednostki w odniesieniu do kwestii zrównoważonego rozwoju, w tym opis głównych rodzajów zależności jednostki od tych kwestii, oraz sposobu zarządzania tymi ryzykami przez jednostkę;
8) wskaźniki odnoszące się do informacji, o których mowa w pkt 1-7.
Jeśli wymaga tego standard sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju, to sprawozdawczość obejmuje także:
1) informacje na temat własnych operacji jednostki i jej łańcucha wartości, w tym jej produktów i usług, relacji biznesowych oraz łańcucha dostaw;
2) odniesienia do innych informacji zawartych w sprawozdaniu z działalności i dodatkowe objaśnienia dotyczące tych informacji, a także odniesienia do kwot wykazanych w rocznym sprawozdaniu finansowym i dodatkowe objaśnienia dotyczące tych kwot.
W myśl art. 63r ust. 3 ustawy o rachunkowości, sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju sporządza się zgodnie ze standardami sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju. Standardy te zawarto w rozporządzeniu delegowanym Komisji (UE) 2023/2772 z dnia 31 lipca 2023 r. uzupełniającym dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE w odniesieniu do standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju (Dz. Urz. UE L 2023/2772 ze zm.). Ten bardzo rozległy akt prawa unijnego zawiera szereg europejskich standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju (ESRS) podzielonych na obszary zagadnień, które przedstawiamy w poniższej tabeli.
| Numer ESRS | Nazwa ESRS oraz przykładowe kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem, objęte zakresem ESRS |
| ESRS 1 | Wymogi ogóle (m.in. kwestie istotności, cech jakościowych informacji, źródeł danych, porównywalności, perspektyw czasowych, łańcucha wartości, należytej staranności, a także przepisy przejściowe dotyczące terminów rozpoczęcia ujawniania informacji przez poszczególne podmioty) |
| ESRS 2 | Ogólne ujawnianie informacji |
| ESRS E1 | Zmiana klimatu (w tym przystosowanie podmiotu do zmian klimatu, środki podejmowane dla łagodzenia zamian) |
| ESRS E2 | Zanieczyszczenie (m.in. w odniesieniu do powietrza, wody, gleby, mikroplastiku, substancji niebezpiecznych) |
| ESRS E3 | Woda i zasoby morskie (pobór, zużycie, zrzut wody, eksploatacja zasobów morskich) |
| ESRS E4 | Bioróżnorodność i ekosystemy (m.in. degradacja gruntów, oddziaływanie na faunę i florę) |
| ESRS E5 | Wykorzystanie zasobów oraz gospodarka o obiegu zamkniętym (m.in. odpady) |
| ESRS S1 | Własne zasoby pracownicze (m.in. kwestie BHP, czasu pracy, adekwatności płac, szkolenia i rozwoju, równouprawnienia) |
| ESRS S2 | Osoby wykonujące pracę w łańcuchu wartości (zakres podobny jak dla ESRS S1, jednak dotyczy pracowników nie zatrudnianych bezpośrednio przez jednostkę, a np. przez jej franczyzobiorców, partnerów we wspólnych przedsięwzięciach itp.) |
| ESRS S3 | Dotknięte społeczności (m.in. prawa gospodarcze, społeczne, kulturalne, obywatelskie społeczności) |
| ESRS S4 | Konsumenci i użytkownicy końcowi (m.in. odpowiednie praktyki marketingowe, ochrona dzieci, niedyskryminacja) |
| ESRS G1 | Postępowanie w biznesie (w tym kultura korporacyjna, ochrona sygnalistów, dobrostan zwierząt, zaangażowanie polityczne i lobbing, zarządzanie relacjami z dostawcami, przeciwdziałanie przekupstwu i korupcji). |
W art. 63s ustawy o rachunkowości wskazano krąg podmiotów zobowiązanych do raportowania, jednak mogących ograniczyć jego zakres. Są to m.in. małe i średnie jednostki będące emitentami papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na jednym z rynków regulowanych EOG oraz wewnętrzne zakłady reasekuracji. Uproszczona sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju zawiera:
1) zwięzły opis modelu biznesowego i strategii biznesowej jednostki;
2) opis polityk jednostki w odniesieniu do kwestii zrównoważonego rozwoju;
3) opis najważniejszych rzeczywistych lub potencjalnych niekorzystnych skutków funkcjonowania jednostki dla kwestii zrównoważonego rozwoju oraz wszelkich działań podjętych w celu zidentyfikowania i monitorowania tych skutków, zapobiegania im, łagodzenia ich lub usunięcia ich;
4) opis najważniejszych ryzyk dla jednostki w odniesieniu do kwestii zrównoważonego rozwoju oraz sposobu zarządzania tymi ryzykami przez jednostkę;
5) kluczowe wskaźniki niezbędne dla ujawnienia informacji, o których mowa w pkt 1-4,
a także - w przypadkach określonych w standardach sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju - dla małych i średnich jednostek:
1) informacje na temat własnych operacji jednostki i jej łańcucha wartości, w tym jej produktów i usług, relacji biznesowych oraz łańcucha dostaw;
2) odniesienia do innych informacji zawartych w sprawozdaniu z działalności i dodatkowe objaśnienia dotyczące tych informacji, a także odniesienia do kwot wykazanych w rocznym sprawozdaniu finansowym i dodatkowe objaśnienia dotyczące tych kwot.
Uproszczona sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju będzie sporządzana zgodnie z ESRS dla małych i średnich jednostek. Obecnie standardy te nie są jeszcze opublikowane.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
