Czynności sprawdzające to dominująca forma weryfikacji działań podatników. Są mniej sformalizowane niż kontrole podatkowe. Urzędy skarbowe wykorzystują czynności sprawdzające nie tylko do zbadania rzetelności rozliczeń podatkowych, ale także weryfikacji wpłat podatków czy danych podawanych w związku z rejestracją podatkową.
Urzędy skarbowe przeprowadzają zdecydowanie więcej czynności sprawdzających niż kontroli podatkowych. Potwierdzają to statystyki. Ministerstwo Finansów podaje, że w okresie od stycznia do listopada 2021 r. przeprowadzono 11.912 kontroli podatkowych, a czynności sprawdzających - 2.271.427.
Inny jest jednak zakres obu procedur. Kontrole podatkowe prowadzone są wtedy, gdy wcześniejsza analiza wykazała duże prawdopodobieństwo wystąpienia nieprawidłowości generujących znaczne straty dla budżetu państwa, np. w przypadku istnienia karuzeli podatkowej. Ocena takiego ryzyka przygotowywana jest przy użyciu baz danych i zaawansowanych narzędzi analitycznych, takich jak system monitorowania transportu paliw SENT, STIR czy JPK_V7M/JPK_V7K.
Czynności sprawdzające są mniej sformalizowane niż kontrola podatkowa. Nie wymagają doręczenia zawiadomienia o zamiarze ich wszczęcia ani przedstawienia upoważnienia do ich przeprowadzenia. Nie dotyczą ich ograniczenia czasowe. Urzędy skarbowe mogą jednak prowadzić czynności sprawdzające wyłącznie w przypadkach wskazanych w art. 272 Ordynacji podatkowej. Nie wolno im wykraczać poza ustawowo określony zakres. Czynności sprawdzające wykorzystuje się przede wszystkim do weryfikacji poprawności formalnej i rachunkowej składanych rozliczeń podatkowych. Urzędnicy mogą wezwać podatnika m.in. do udzielenia wyjaśnień w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, przedłożenia dokumentów potwierdzających prawo do ulg podatkowych czy dostarczenia dokumentów (także w formie JPK) niezbędnych do zbadania zasadności zwrotu VAT. Czynności sprawdzające mogą być ponadto wykorzystane do zbadania terminowości przekazywania rozliczeń podatkowych, wyjaśnienia wątpliwości dotyczących wpłat podatków czy weryfikacji danych i dokumentów przedstawionych przy rejestracji podatkowej (patrz tabela).
Uchybienia ujawnione w wyniku czynności sprawdzających w deklaracji lub załącznikach do niej mogą być od razu poprawione.
Błędnie sporządzone rozliczenie może skorygować urząd skarbowy lub podatnik. Urząd skarbowy ma prawo dokonać samodzielnej korekty w ograniczonym zakresie. Wolno mu wyeliminować błędy rachunkowe, oczywiste pomyłki oraz nieprawidłowości wynikające ze sporządzenia deklaracji niezgodnie z wymogami formalnymi, jeżeli w wyniku naniesionych poprawek lub uzupełnień zmiana wysokości zobowiązania podatkowego, nadpłaty, zwrotu podatku, kwoty nadwyżki podatku do przeniesienia czy straty nie przekracza 5.000 zł. Podatnikowi przysługuje prawo złożenia sprzeciwu na urzędową korektę deklaracji. Wniesienie go anuluje korektę. Zasady dokonania urzędowej korekty stosuje się do rozliczeń złożonych w formie papierowej oraz przekazanych za pomocą środków komunikacji elektronicznej. W przypadku gdy urząd skarbowy nie może usunąć stwierdzonych nieprawidłowości ze względu na ich charakter lub zakres, zwraca się do podatnika o złożenie niezbędnych wyjaśnień i skorygowanie deklaracji.
Konsekwencją sporządzenia w wyniku czynności sprawdzających korekty rozliczenia może być obowiązek zapłaty podatku. Odsetki za zwłokę od ujawnionej w tym trybie zaległości podatkowej trzeba naliczyć według stawki podstawowej albo podwyższonej. Podwyższoną stawkę odsetek stosuje się w przypadku zaległości w akcyzie i VAT, jeżeli kwota zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku przekracza 25% kwoty należnej i jest wyższa niż pięciokrotna wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu następującym po dniu upływu terminu płatności zobowiązania lub terminu zwrotu. W 2022 r. pięciokrotność minimalnej pensji wynosi 15.050 zł.
Urzędy skarbowe mogą w trakcie czynności sprawdzających stosować karę porządkową.
Kara porządkowa w 2022 r. może wynieść do 3.000 zł.
Taką sankcję wolno nałożyć wyłącznie za czyny określone w art. 262 Ordynacji podatkowej, np. za bezzasadną odmowę złożenia wyjaśnień. Urząd skarbowy, wymierzając karę porządkową, powinien wyjaśnić istnienie przesłanek uprawniających jej zastosowanie (niedozwolone i nieusprawiedliwione zachowanie danej osoby), a także ustalić stopień zawinienia karanego i ewentualne skutki uchylania się przez niego od nałożonego obowiązku. Należy wziąć pod uwagę ponadto sytuację majątkową karanego.
Kara porządkowa nakładana jest w formie postanowienia. Ukarany może wnieść zażalenie na postanowienie lub wniosek o uchylenie kary porządkowej. Zażalenie wnosi się w przypadku kwestionowania zasadności wymierzenia sankcji, np. gdy wezwany do stawienia się w urzędzie skarbowym nie został uprzedzony o prawnych skutkach nieprzybycia. Wniosek o uchylenie kary porządkowej może natomiast złożyć osoba, która miała uzasadnione powody, aby nie stawić się na wezwanie lub nie wykonać innej czynności, np. uległa wypadkowi komunikacyjnemu. Zażalenie rozpatruje organ wyższego stopnia. Wniosek o uchylenie kary porządkowej rozstrzyga organ podatkowy, który ją nałożył. Na postanowienie o odmowie jej uchylenia przysługuje zażalenie. Po wyczerpaniu trybu zażaleniowego - zarówno w przypadku postanowienia o nałożeniu kary porządkowej, jak i postanowienia o odmowie jej uchylenia - można wnieść skargę do sądu administracyjnego.
|
Zakres czynności sprawdzających:
|
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
