Ustalanie wysokości kary pieniężnej

Pracownik spożywał alkohol w czasie pracy, za co został ukarany karą pieniężną w wysokości jednodniowego wynagrodzenia. W dniu następującym po tym zdarzeniu nie stawił się do pracy bez usprawiedliwienia. Pracodawca zastosował kolejną karę pieniężną w takiej samej wysokości jak poprzednia. Czy jest to prawidłowe? Jak ustalić wysokość kary? Czy można ją potrącić, jeżeli z wynagrodzenia są egzekwowane należności bankowe?

Pracownik może być ukarany karą pieniężną za każde z przewinień wymienionych w pytaniu. Maksymalną wysokość kar ustala się na podstawie wynagrodzenia przed odliczeniami składkowo-podatkowymi, a ich łączna kwota podlega ograniczeniu. Natomiast w zakresie kolejności potrącenia rangę priorytetową posiada egzekucja. Potrącenie kar jest możliwe w drugiej kolejności, pod warunkiem, że nie naruszy kwoty wolnej.

Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy, pracodawca może zastosować karę pieniężną. Kara za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika. Łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty po dokonaniu potrąceń należności egzekwowanych przez uprawnione organy na mocy tytułów wykonawczych oraz udzielonych pracownikowi zaliczek pieniężnych (art. 108 § 2 i 3 K.p.).

Sposób obliczania maksymalnej kwoty kary pieniężnej za jedno przewinienie został określony w rozporządzeniu o wynagrodzeniu. Jak wynika z § 2 ust. 1 pkt 10 tego aktu wykonawczego, w celu obliczenia kwoty jednodniowego wynagrodzenia do celów określonych w art. 108 § 3 K.p., stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop (z zastosowaniem współczynnika włącznie). Zatem składniki wynagrodzenia będące podstawą wymiaru ekwiwalentu uśrednia się stosownie do ich rodzaju (odrębnie za 1 miesiąc i odrębnie za inne okresy), a następnie sumuje się tak ustalone (przeciętne) miesięczne wynagrodzenia. Uzyskaną kwotę dzieli się przez współczynnik. Przy czym do podstawy należy przyjąć:

• składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości - w wysokości należnej w miesiącu udzielenia kary,
   
• składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, z wyjątkiem stałych miesięcznych - w średniej wysokości wypłaconej w okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc ukarania,
   
• składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy dłuższe niż 1 miesiąc - w przeciętnej wysokości wypłaconej w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc udzielenia kary.

W dniu 8 marca 2012 r. pracownik w czasie rozkładowej dniówki spożywał alkohol na terenie zakładu. W kolejnym dniu nie stawił się do pracy bez usprawiedliwienia. Za każde przewinienie został ukarany karą pieniężną w wysokości jednodniowego wynagrodzenia.

Pracownik jest wynagradzany według stawki miesięcznej w wysokości 2.230 zł. Ponadto otrzymuje premię kwartalną, którą w poprzednich 12 miesiącach wypłacono czterokrotnie i w sumie wyniosła ona 3.366 zł.

   Kara za jedno przewinienie nie może przekroczyć kwoty 119,55 zł, według wyliczenia:

   2.230 zł + (3.366 zł : 12 m-cy) = 2.510,50 zł,

   2.510,50 zł : 21 (współczynnik ekwiwalentowy) = 119,55 zł.

   Łączna kwota kar może ulec dalszemu ograniczeniu, o czym w przykładzie poniżej.

Potrącenia kary pieniężnej dokonuje się na zasadach określonych w art. 87 K.p. W myśl powołanego przepisu, z wynagrodzenia za pracę - po odliczeniach składkowo-podatkowych - potrąceniu podlegają m.in. kary pieniężne z odpowiedzialności porządkowej.

W ramach ochrony wynagrodzenia ustawodawca wprowadził ograniczenie potrącenia kary pieniężnej, która łącznie nie może przewyższać 1/10 wynagrodzenia po potrąceniach z innych tytułów niewymagających zgody pracownika. Ponadto przy potrącaniu kar pieniężnych z odpowiedzialności porządkowej wolna od potrąceń jest równowartość 90% wynagrodzenia minimalnego, przysługującego pracownikowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy po odliczeniach składkowo-podatkowych (art. 87¹ § 1 pkt 3 K.p.).

Pracownik, o którym mowa w poprzednim przykładzie, uzyskał w miesiącu ukarania wynagrodzenie w kwocie 2.966,65 zł, w tym wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 2.065,29 zł (obniżone za 5 godzin nieprzepracowanych w dniu spożywania alkoholu oraz 8 godzin w dniu kolejnym) oraz premię kwartalną w wysokości 901,36 zł.

Po odliczeniach składkowo-podatkowych (pracownikowi przysługują podstawowe koszty uzyskania przychodów oraz złożył pracodawcy PIT-2) wynagrodzenie wyniosło 2.133,53 zł. Wynagrodzenie pracownika jest zajęte na poczet należności niealimentacyjnych i w pierwszej kolejności została potrącona pełna dostępna kwota na poczet tych należności 1.021,67 zł (1/2 x 2.133,53 zł po ograniczeniu w celu zachowania kwoty wolnej, wynoszącej w tym przypadku 1.111,86 zł). Do wypłaty pozostało 1.111,86 zł, co zawęziło możliwość potrącenia kar do kwoty 111,19 zł (1/10 x 1.111,86 zł). Pracodawca dokonał potrącenia w tej wysokości, gdyż nie naruszało to kwoty wolnej, która przy potrącaniu kar wynosi 1.000,67 zł (2.133,53 zł - 1.021,67 zł - 111,19 zł = 1.000,67 zł).

Kwoty wolne od potrąceń w 2012 r. zamieściliśmy w dodatku nr 2 do UiPP nr 2/2012, str. 114-116.