Kurator dla spółki bez zarządu

Prawomocne skazanie członka zarządu spółki z o.o. za niektóre przestępstwa powoduje wygaśnięcie jego mandatu. Jeśli jest to jedyny członek zarządu, spółka nie może dalej funkcjonować. Dane członka są wykreślane z KRS. Gdy wspólnicy nie są w stanie uzupełnić składu zarządu, sąd rejestrowy może ustanowić dla spółki kuratora.

Kodeks spółek handlowych wyłącza możliwość piastowania najważniejszych funkcji w organach spółek handlowych przez osoby skazane za niektóre przestępstwa. Art. 18 § 2 K.s.h. przewiduje, że nie może być członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatorem osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w przepisach rozdziałów XXXIII-XXXVII Kodeksu karnego oraz w art. 585, art. 587, art. 590 i w art. 591 K.s.h. Jest to dość szeroki katalog przestępstw, który obejmuje m.in. przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu czy przestępstwa przeciwko mieniu (w tym kradzież, przywłaszczenie czy oszustwo).

Uprawomocnienie się wyroku skazującego za jedno z wymienionych przestępstw powoduje automatyczne wygaśnięcie mandatu sprawowanego przez skazanego w zarządzie spółki z o.o. Sąd karny nie może jednak wykreślić danych takiej osoby z KRS.

Działania sądu rejestrowego

W 2013 r. do ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2018 r. poz. 986) wprowadzono mechanizm pozwalający doprowadzić do wykreślenia z KRS członka organu spółki, który na skutek prawomocnego skazania utracił zdolność do sprawowania mandatu w tym organie. Z art. 21a pkt 1 ustawy o KRS wynika, że w odniesieniu m.in. do członków zarządów i likwidatorów spółek handlowych sąd rejestrowy otrzymuje z Biura Informacyjnego Krajowego Rejestru Karnego informacje o skazaniach za przestępstwa określone w art. 18 § 2 K.s.h.

Po otrzymaniu takiej wiadomości sąd rejestrowy powinien wszcząć wobec spółki postępowanie przymuszające mające na celu złożenie przez zarząd spółki wniosku o wykreślenie z KRS informacji o skazanym członku zarządu. Sąd powołując się na art. 24 ust. 6 ustawy o KRS może jednak z urzędu usunąć dane członka zarządu. Przepis ten dopuszcza wykreślenie danych niezgodnych z rzeczywistym stanem rzeczy lub wpisu danych odpowiadających rzeczywistemu stanowi rzeczy w przypadkach uzasadnionych bezpieczeństwem obrotu oraz jeżeli dokumenty stanowiące podstawę wpisu lub wykreślenia znajdują się w aktach rejestrowych, a dane te są istotne.

Jeśli ograniczenie wynikające z art. 18 § 2 K.s.h. istniało już w chwili dokonywania wpisu w KRS (rejestracji spółki, czy późniejszego ujawnienia danych członka zarządu), sąd rejestrowy może podjąć działania celem wykreślenia danych o członku zarządu jako wpisu niedopuszczalnego. W takim przypadku sąd, po wysłuchaniu zainteresowanych osób na posiedzeniu lub po wezwaniu do złożenia oświadczenia pisemnego, wykreśli dane z urzędu (art. 12 ust. 3 ustawy o KRS).

Kurator dla spółki

Jeśli nie można uzupełnić braków w składzie zarządu, a w szczególności udziałowcy nie są w stanie w trybie art. 240 K.s.h. odbyć zgromadzenia wspólników celem powołania nowego członka zarządu, konieczne okaże się ustanowienie dla spółki kuratora w oparciu o art. 42 Kodeksu cywilnego. Taki kurator powinien postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację (art. 42 § 3 K.c.).

Po zmianach wprowadzonych do Kodeksu cywilnego od 15 marca 2018 r. kurator uzyskał dodatkowe kompetencje. Jak wynika z art. 42 § 2 K.c., do czasu powołania albo uzupełnienia składu organu albo ustanowienia likwidatora kurator reprezentuje osobę prawną oraz prowadzi jej sprawy w granicach określonych w zaświadczeniu sądu. Przy tym jednak podlega nadzorowi sądu, który go ustanowił (art. 42 § 4 K.c.). Sąd może w wydawanym zaświadczeniu upoważnić kuratora do reprezentowania spółki w bardzo szerokim zakresie. Jak jednak wynika z art. 42 § 4 K.c., pod rygorem nieważności kurator jest obowiązany uzyskać zezwolenie sądu rejestrowego na:

• nabycie i zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz na dokonanie czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części do czasowego korzystania,
   
• nabycie i zbycie oraz obciążanie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości.

Nowy zakres kompetencji kuratora powoduje, że jego ustanowieniem mogą być szczególnie zainteresowani wierzyciele spółki. Do tej pory kurator nie miał uprawnień do reprezentacji spółki, mógł jedynie zwoływać zgromadzenia wspólników celem uzupełnienia zarządu.

Kurator na rok

Kurator jest ustanawiany na okres nie dłuższy niż rok. W szczególnie uzasadnionych przypadkach można przedłużać ustanowienie kuratora na czas oznaczony, jeżeli czynności kuratora, o których mowa w art. 42 § 3 K.c., nie mogły zostać zakończone przed upływem okresu, na który został ustanowiony (art. 42¹ § 1 K.c.). Jeśli czynności podjęte przez kuratora nie doprowadzą do uzupełnienia składu zarządu spółki albo jej likwidacji, powinien niezwłocznie wystąpić z wnioskiem do sądu rejestrowego o rozwiązanie spółki (art. 42¹ § 2 K.c.).

Kuratora dla spółki ustanawia sąd rejestrowy właściwy ze względu na jej siedzibę. Postępowanie o ustanowienie kuratora może być wszczęte na wniosek osoby posiadającej w tym interes prawny (np. udziałowca spółki czy jej wierzyciela). Ustanowienie z urzędu (w tym i na skutek zawiadomienia osoby trzeciej) może nastąpić, gdy jest to uzasadnione ważnym interesem społecznym lub bezpieczeństwem obrotu i brak jest możliwości powołania organu uprawnionego do reprezentacji osoby prawnej (art. 603 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego - Dz. U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.). Ustanawiając kuratora dla osoby prawnej wpisanej do KRS, w tym m.in. spółki z o.o., sąd rejestrowy zarządza jego wpis do tego rejestru (art. 603³ K.p.c.).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1577 ze zm.)

Ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.)