Wzrost limitów dodatkowych przychodów dla emerytów i rencistów

Osoby uprawnione do świadczeń emerytalno-rentowych, decydując się na aktywność zawodową, muszą mieć świadomość, iż w przypadku gdy osiągane przez nich z tego tytułu przychody przekroczą określone przez ustawodawcę limity, ich świadczenie może ulec zmniejszeniu, a nawet zawieszeniu. Co więcej, te kwoty graniczne, uzależnione od przeciętnego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, zmieniają się co trzy miesiące, m.in. z dniem 1 czerwca.

Praca na świadczeniu

Uzyskanie prawa do emerytury lub renty nie zawsze oznacza koniec aktywności zawodowej, nawet dla osoby z orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy. Podjęcie działalności zarobkowej nie pozbawi prawa do danego świadczenia, choć w pewnych okolicznościach może być podstawą do:

• jego zawieszenia lub
• zmniejszenia wysokości świadczenia.

Dotyczy to m.in. pracowników, którzy występują o przyznanie emerytury. W ich przypadku bowiem, za sprawą art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną, prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywali je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Najprościej rzecz ujmując, przyznana pracownikowi emerytura nie będzie wypłacana, dopóki nie zwolni się z pracy, choć nic nie stoi na przeszkodzie, aby później ponownie się zatrudnił, nawet u tego samego pracodawcy.

Ponadto prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu albo świadczenia te ulegają zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego (patrz ramka) oraz z tytułu tzw. służby mundurowej, jeżeli przychód ten przekracza odpowiednio tzw. górną lub dolną granicę przychodu (patrz tabela).

Zmiana obowiązujących limitów

Każda z omawianych granicznych wartości, obliczana jako odpowiedni procent (tj. 130% i 70%) przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego:

• zmienia się cztery razy w roku, co trzy miesiące, odpowiednio od: 1 marca, 1 czerwca, 1 września i 1 grudnia,
• ulega zmniejszeniu lub zwiększeniu analogicznie jak przeciętne wynagrodzenie,
• jest ogłaszana przez Prezesa ZUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" w terminie do 14. dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego, po zaokrągleniu w górę do pełnych 10 groszy.

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego komunikatem z dnia 13 maja 2024 r. (Mon. Pol. poz. 358) ogłosił, iż przeciętne wynagrodzenie w I kwartale 2024 r. wyniosło 8.147,38 zł, a więc okazało się wyższe od takiego wynagrodzenia z IV kwartału 2023 r. (wówczas ukształtowało się ono na poziomie 7.540,36 zł - Mon. Pol. z 2024 r. poz. 106). Tym samym w okresie od 1 czerwca do 31 sierpnia 2024 r. emeryci i renciści bez określonych konsekwencji mogą osiągać wyższe przychody niż w okresie od 1 marca do 31 maja 2024 r. (patrz tabela).

Kwota maksymalnego zmniejszenia bez zmian

Przy czym należy tu również wspomnieć o jeszcze jednej istotnej wartości. Otóż w razie osiągania przychodu w wysokości przekraczającej dolną granicę przychodu, ale nie wyższej niż górna jego granica, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia, określona w art. 104 ust. 8 ustawy emerytalnej, która podlega podwyższeniu przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w kolejnych terminach waloryzacji. Obecnie, tj. od 1 marca 2024 r. wynosi ona dla:

• emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy - 890,63 zł,
• renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy - 668,01 zł,
• renty rodzinnej dla jednej osoby uprawnionej - 757,08 zł

i będzie obowiązywała do kolejnego terminu waloryzacji emerytur i rent.

Wyjątek od zasady

Co istotne, przepisów w zakresie zawieszenia prawa do świadczenia lub zmniejszenia jego wysokości z uwagi na wysokość uzyskiwanego przychodu nie stosuje się do emerytów, którzy osiągnęli wiek emerytalny 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni).

W efekcie zarówno sami emeryci, jak i zatrudniające ich podmioty nie mają obowiązku (tak jak w przypadku pozostałych świadczeniobiorców) przekazywania do ZUS informacji o podjęciu przez emeryta działalności zarobkowej i o wysokości uzyskiwanego z tego tytuły przychodu, w tym po upływie roku kalendarzowego.