Corocznie ogłaszana jest tablica średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn. Parametry przeciętnego dalszego trwania życia mężczyzn i kobiet są zawarte w tabeli i obowiązują przez konkretne 12 miesięcy. Dane te służą do naliczania emerytur według nowych zasad. Wartości podane w tabeli przedstawiają średnie dalsze trwanie życia w miesiącach osoby przechodzącej na emeryturę w określonym wieku. Odgrywają one ważną rolę przy obliczaniu emerytury.
Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r. nabywają prawo do emerytury, która zasadniczo jest obliczana według nowych zasad. Stanowi ona równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Jeżeli jednak jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Te podstawowe zasady wynikają z art. 26 ust. 1 i ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2022 r. poz. 504 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną.
Do obliczenia emerytury konieczne są zatem następujące dane:
We wzorze na ustalenie kwoty emerytury średnie dalsze trwanie życia jest mianownikiem.
Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota:
Po wyliczeniu wartości podstawy obliczenia emerytury należy już tylko ustalić, ile wynosi średnie dalsze trwanie życia dla danej osoby ubiegającej się o emeryturę. Wyraża ono wartość trwania życia po skończeniu określonego wieku.
Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach. Ustawodawca wskazał ponadto, że jest ono ogłaszane w tablicach trwania życia przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl art. 26 ust. 2 ustawy emerytalnej. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach.
Tablice trwania życia stanowią podstawę przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego (art. 26 ust. 5 ustawy emerytalnej).
Prezes GUS w dniu 27 marca 2023 r. wydał komunikat w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (Mon. Pol. poz. 298). Tablica ta jest podstawą naliczania emerytur w stosunku do wniosków zgłoszonych od 1 kwietnia 2023 r. do 31 marca 2024 r.
Wartości średniego dalszego trwania życia przypisane do danego wieku podawane w obowiązujących w danym okresie tablicach ulegają zmianie (patrz tabela 1). Skutek spadku lub wzrostu tej danej jest bardzo wymierny, tj. w bezpośredni sposób wpływa na ustalaną wysokość emerytury (patrz tabela 2).
Dla prawidłowej interpretacji informacji zawartych w tabeli bardzo ważne jest zrozumienie, że wiek, w jakim dana osoba zamierza przejść na emeryturę, określa się w latach (bok tabeli: "30", "31", ..., "90") i miesiącach (główka tabeli: "0", "1", ..., "11") ukończonych. Wartości podane w tabeli przedstawiają średnie dalsze trwanie życia w miesiącach osoby przechodzącej na emeryturę w określonym wieku (przykłady 1 i 2).
|
Przykład 1 Pan Karol urodził się 1 czerwca 1958 r. i zamierza przejść na emeryturę z dniem 1 czerwca 2023 r. W dniu 1 czerwca 2023 r. będzie on miał zatem ukończone dokładnie 65 lat i 0 miesięcy (czyli nie ukończy jeszcze 65 lat i 1 miesiąca). Dlatego wielkość przeciętnego dalszego trwania życia należy odczytać z komórki znajdującej się na skrzyżowaniu wiersza tabeli, w którego boku znajduje się liczba "65", i kolumny o nagłówku "0". Jest to wartość 210,0 oznaczająca oczekiwaną liczbę miesięcy dalszego życia dla osoby, przy założeniu utrzymywania się umieralności na poziomie z danego roku. Zgodnie z tym założeniem dla osoby w wieku dokładnie 65 lat oczekiwane dalsze trwanie życia wynosi 210,0 miesięcy, czyli 17,5 roku, co oznacza, że osoba w tym wieku dożyłaby przeciętnie 82,5 roku.
Pani Karolina urodziła się 2 stycznia 1953 roku i planuje przejść na emeryturę 15 lipca 2023 r., kiedy to będzie miała ukończone 70 lat i 6 miesięcy (czyli nie ukończy jeszcze 70 lat i 7 miesięcy). Przeciętne dalsze trwanie życia dla jej wieku należy odczytać z komórki znajdującej się na skrzyżowaniu wiersza tabeli, w którego boku znajduje się liczba "70", i kolumny o nagłówku "6". Wartość 165,7 oznacza oczekiwaną liczbę miesięcy dalszego życia pani Karoliny, przy założeniu utrzymywania się warunków umieralności na niezmiennym poziomie. Zatem dla osoby w wieku dokładnie 70 lat i 6 miesięcy (70,5 roku) oczekiwane dalsze trwanie życia wynosi 165,7 miesiąca, czyli 13,8 roku. Oznacza to, że osoba w tym wieku dożyłaby przeciętnie 84,3 roku (przy założeniu utrzymywania się umieralności na poziomie z danego roku). Na podstawie opisanych przykładów nie sposób nie zauważyć, że osoba w wieku 65 lat średnio dożyłaby 82 lat, podczas gdy osoba w wieku 70 lat - 84 lat. Dla wielu może być niezrozumiałe, dlaczego dla osoby młodszej przeciętne trwanie życia jest krótsze niż dla osoby starszej. Z "Wyjaśnień do tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn", stanowiącej załącznik do komunikatu Prezesa GUS wynika, że jest to konsekwencja powszechnie stosowanej metodologii do obliczania średniego dalszego trwania życia, wynikająca z faktu, że przeżycie każdego kolejnego roku zwiększa szansę dożycia do coraz starszego wieku. |
Dodatkowo warto podkreślić, że aby ustalić prawidłową wartość średniego dalszego trwania życia, którą w konkretnym przypadku należy uwzględnić do naliczenia emerytury, istotne jest:
|
Podstawowe zasady dotyczące ustalania wartości średniego dalszego trwania życia Przy ustaleniu wieku ubezpieczonego, do którego przypisana jest wskazana w tabeli wartość średniego dalszego trwania życia, znaczenie ma moment złożenia wniosku o emeryturę. Jeżeli ubezpieczony złoży wniosek o świadczenie emerytalne:
Po ustaleniu wieku ubezpieczonego, który należy przyjąć, ocenie podlega, według jakiej tablicy ma to nastąpić. W myśl obowiązującej zasady średnie dalsze trwanie życia jest ustalane według tablicy trwania życia obowiązującej w dniu:
|
||||||||||||||||
Wysokość emerytury ustalonej według nowych zasad może zostać przeliczona ponownie w przypadku:
W drugim ze wskazanych przypadków emeryturę powiększa się o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury i zwaloryzowanych zgodnie z art. 25 ustawy emerytalnej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek zaewidencjonowanych od miesiąca, od którego została podjęta wypłata emerytury po raz pierwszy, do miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury. Zasadę tę stosuje się odpowiednio do kolejnych wniosków o ustalenie emerytury w nowej wysokości. Szczegółowo stanowi o tym art. 108 ustawy emerytalnej.
Coroczna zmiana tablic trwania życia pozostaje bez wpływu na ustalanie kapitału początkowego.
 |
 |
| ||||||||||||
|
||||||||||||
