Rozwiedziony pracownik zwrócił się do pracodawcy z wnioskiem o udzielenie 2 dni wolnych od pracy z tytułu opieki nad dzieckiem w wieku do 14 lat. Do pracodawcy dotarły informacje, że była żona pracownika przebywa z dzieckiem za granicą. Czy w takim przypadku pracodawca ma prawo żądać dokumentów potwierdzających, że wykorzysta on te dni zgodnie z ich przeznaczeniem?
Nie. Zwolnienie od pracy przysługuje pracownikowi wychowującemu dziecko w wieku do 14 lat, przy czym przyjmuje się, że zwrot "wychowującemu" należy rozumieć w sensie prawnym. Oznacza to, że prawa do wolnego nie ma osoba pozbawiona władzy rodzicielskiej. Ustawodawca nie przewidział natomiast, aby pracodawca, który ma wątpliwości co do tego, czy pracownik rzeczywiście wykorzysta udzielone mu zwolnienie zgodnie z jego przeznaczeniem, mógł domagać się potwierdzających to dokumentów, innych niż wniosek pracownika o udzielenie wolnego.
| Ważne: Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (art. 188 K.p.). |
O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym tego zwolnienia decyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym.
Zwolnienie udzielane w wymiarze godzinowym zatrudnionemu na część etatu ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Niepełną godzinę zwolnienia zaokrągla się wówczas w górę do pełnej godziny.
Zwolnienie na opiekę przysługuje w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym bez względu na liczbę dzieci wychowywanych przez pracownika. W sytuacji, gdy oboje rodzice dziecka są zatrudnieni, z tego uprawnienia może korzystać jedno z nich, co nie wyklucza możliwości podzielenia się nim przez rodziców (art. 1891 K.p.).
Uprawnienie, o którym mowa w art. 188 K.p., uwarunkowane jest faktem wychowywania dziecka. W ocenie resortu pracy dotyczy to pracowników wychowujących dziecko w znaczeniu prawnym.
Według art. 92 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej K.r.o.), dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską. Władza rodzicielska obejmuje całokształt spraw dziecka i pieczę nad jego osobą, zarząd jego majątkiem oraz jego reprezentowanie (por. uchwała SN z 9 czerwca 1976 r., sygn. akt III CZP 46/75, OSNC 1976/9/184). W myśl art. 58 § 1 K.r.o., w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem. Rozstrzygnięcie w wyroku rozwodowym w przedmiocie władzy rodzicielskiej jest obligatoryjne (por. wyrok SA w Białymstoku z 28 października 2010 r., sygn. akt I ACa 458/10, OSAB 2010/3/35-42).
Podkreśla się, że prawo do zwolnienia na dziecko ma tylko rodzic, któremu przysługuje władza rodzicielska. Konsekwentnie część autorów jest zdania, że jedyną przyczyną wyłączenia uprawnienia z art. 188 K.p. może być pozbawienie pracownika władzy rodzicielskiej, w związku z czym żadne inne sytuacje nie powinny pozbawiać go prawa do zwolnienia na opiekę.
Samo posiadanie władzy rodzicielskiej nie oznacza jej wykonywania. Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 10 listopada 2005 r. (sygn. akt II SA/Wa 1475/05): "Wykonywanie władzy rodzicielskiej oznacza, że rodzic osobiście zajmuje się sprawami dziecka. Chodzi tu o wykonywanie wszystkich obowiązków, dzięki którym dziecko będzie wychowane w sposób zapewniający jego prawidłowy rozwój. (...)". Biorąc pod uwagę to rozstrzygnięcie niektórzy autorzy podnoszą, że z omawianego zwolnienia może korzystać tylko rodzic, któremu przysługuje władza rodzicielska i który faktycznie uczestniczy w procesie wychowania dziecka. Należy jednak zwrócić uwagę, że udziału w tym procesie nie wyłącza automatycznie sam fakt niezamieszkiwania z dzieckiem. Z uwagi na to, że pracownik nie ma obowiązku uzasadniać swojego wniosku o wolne na opiekę ani dokumentować potrzeby skorzystania z tego prawa, nie istnieje możliwość weryfikacji, czy omawiane uprawnienie mu przysługuje.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
