Miesiąc temu uprawomocnił się mój wyrok rozwodowy. Teraz chcę podzielić majątek wspólny. Głównym składnikiem majątku jest mieszkanie o wartości 350 tys. zł. Problem w tym, że mamy kredyt do spłacenia, a do spłaty pozostało jeszcze około 200 tys. zł. Mieszkanie jest obciążone hipoteką na rzecz banku. Czy przy podziale majątku sąd uwzględnia wysokość tego obciążenia (hipoteki) ustalając wartość mieszkania?
Sprawa jest niewątpliwe złożona, zwłaszcza że różna jest praktyka sądów w tym zakresie. Odnośnie kwestii, czy uwzględniać obciążenie, wykształciły się dwa stanowiska.
W myśl pierwszego, wartości hipoteki przy podziale mieszkania nie uwzględnia się. W efekcie jeden z małżonków otrzymuje na wyłączną własność mieszkanie obciążone hipotecznie i musi spłacić drugiego małżonka (z reguły w połowie). Bez znaczenia będzie, że małżonek, który otrzymał mieszkanie na wyłączoną własność, ma rzecz, której realna wartość jest niższa o kwotę długu, który na nim ciąży. Z drugiej strony pamiętać należy, że często ten drugi małżonek nadal jest odpowiedzialny wobec banku z tytułu zawartej umowy kredytowej (najczęściej małżonkowie razem przystępują do kredytu mieszkaniowego).
Według drugiego poglądu przy podziale mieszkania należy uwzględnić jego ekonomiczną wartość. W takim przypadku, jeśli mieszkanie jest warte np. 350 tys. zł, a kwota hipoteki ma wartość 200 tys. zł, to uwzględnić należy czystą realną wartość, tj. 150 tys. zł.
Na dzień dzisiejszy nie ma jednoznacznego orzeczenia Sądu Najwyższego, w którym opowiedziano by się za którymś z tych poglądów. W orzecznictwie i doktrynie podkreśla się, że niezależnie od tego, który pogląd ostatecznie zostanie przyjęty za "obowiązujący", jeśli małżonkowie sami nie dojdą do porozumienia w tej kwestii (umowa), rozstrzygnięcie sądowe będzie dalekie od ideału.
W ostatnim czasie Sąd Najwyższy podjął jednak uchwałę regulującą jeden z problemów, z którymi spotykają się małżonkowie (byli małżonkowie) w związku z podziałem mieszkania obciążonego kredytem hipotecznym. Sąd uznał, że art. 618 § 3 K.p.c. (który reguluje kwestie rozliczeń współwłaścicieli przy znoszeniu współwłasności) nie wyłącza dochodzenia między małżonkami roszczenia o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, spłaconego przez jednego z nich po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego (uchwała SN z dnia 27 lutego 2019 r., sygn. akt III CZP 30/18). Innymi słowy, jeśli po podziale majątku i przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, małżonek ten sam spłaci resztę kredytu, będzie mógł dochodzić od byłego współmałżonka zwrotu odpowiedniej części spłaconej kwoty (w sytuacji, gdy ten drugi małżonek był kredytobiorcą i sam nie uczestniczył w spłacaniu kredytu).
|