Czy po orzeczeniu TK przedsiębiorcy mogą obniżyć wysokość podatku od nieruchomości?

Mnożą się interpretacje po wyroku Trybunału Konstytucyjnego uznającego za niezgodne z Konstytucją RP przyjęcie, iż o związaniu gruntu, budynku lub budowli z prowadzeniem działalności gospodarczej decyduje wyłącznie ich posiadanie przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą. Część ekspertów podkreśla, iż z uzasadnienia do wyroku wynika, że dotyczy on nie tylko jednoosobowych przedsiębiorców, ale też innych przedsiębiorców, np. będących spółkami handlowymi. Poza tym zwracają uwagę, iż w uzasadnieniu mowa jest o nieruchomościach niewykorzystywanych i niemogących być potencjalnie wykorzystywanymi do prowadzenia działalności, co de facto miałoby oznaczać powrót "względów technicznych" uzasadniających obniżenie podatku.

Co orzekł TK?

W wyroku z dnia 24 lutego 2021 r., sygn. akt SK 39/19, Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z Konstytucją RP przepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych uzależniające opodatkowanie podatkiem od nieruchomości w wyższej stawce, która jest przypisana nieruchomościom związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej, wyłącznie od posiadania gruntu, budynku lub budowli przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą. Literalne brzmienie tych przepisów nie uwzględnia, czy dana nieruchomość jest faktycznie lub może być potencjalnie wykorzystywana na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej czy też nie. Sam fakt posiadania nieruchomości przez podatnika prowadzącego działalność gospodarczą implikuje konieczność zapłaty podatku w wyższej stawce. Ustawodawca nie odróżnia zatem dla celów zapłaty podatku od nieruchomości sytuacji podatników posiadających nieruchomości i wykorzystujących je do prowadzenia działalności gospodarczej oraz podatników posiadających nieruchomości, którzy nie wykorzystują ich do prowadzenia działalności gospodarczej. Brak tego rozróżnienia dotyka szczególnie przedsiębiorców będących osobami fizycznymi. W ocenie Trybunału przedsiębiorcy nie mogą być obciążani wyższą stawką podatku jedynie z powodu posiadania nieruchomości, które nie służą im do prowadzenia działalności gospodarczej. Opodatkowanie wyższą stawką podatku od nieruchomości gruntów lub budynków - niewykorzystywanych i niemogących być potencjalnie wykorzystywanymi do prowadzenia działalności gospodarczej - wyłącznie ze względu na posiadanie ich przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą Trybunał uznał za niezgodne z art. 64 ust. 1 Konstytucji RP.

Kogo dotyczy wyrok?

W uzasadnieniu wyroku TK zwraca szczególną uwagę na przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, gdyż to w ich przypadku mamy do czynienia z dwoma rodzajami majątku: prywatnym i firmowym. Jak już wspomniano, część ekspertów z zakresu prawa podatkowego stoi na stanowisku, iż Trybunał nie zawęził swojego wyroku jedynie do jednoosobowych przedsiębiorców i jego zakresem można objąć wszystkich przedsiębiorców, również niebędących osobami fizycznymi, np. spółki prawa handlowego. Idąc tym tokiem myślenia, w odniesieniu do nich nie chodziłoby o majątek prywatny czy też firmowy, bowiem w ich przypadku takiego podziału nie ma, lecz o nieruchomości, które np. spółka nabywa, ale które nie służą jej do prowadzenia działalności gospodarczej.

Trybunał w uzasadnieniu używa sformułowania "nieruchomości niewykorzystywane i niemogące być potencjalnie wykorzystywanymi do prowadzenia działalności gospodarczej" i tu powstaje pytanie, czy chodzi również o te nieruchomości, które nie mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej ze względów technicznych. W mojej ocenie nie. Przesłanka względów technicznych, uprawniająca do obniżenia stawki podatku od nieruchomości, została usunięta z ustawy o podatkach i opłatach lokalnych 1 stycznia 2016 r. Wspomniana ustawa w obecnym brzmieniu wyraźnie stanowi, iż do uznania budynków, budowli lub ich części za niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej konieczne jest wydanie w stosunku do nich ostatecznej decyzji organu nadzoru budowlanego, o której mowa w art. 67 ust. 1 Prawa budowlanego (Dz. U. z 2020 r. poz. 1333 ze zm.) lub decyzji ostatecznej organu nadzoru górniczego, na podstawie której trwale wyłączono budynek, budowlę lub ich części z użytkowania. Nie wydaje się więc, żeby TK chodziło o powrót do poprzedniej regulacji. TK miał na myśli takie nieruchomości, które nie mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej wykonywanej przez danego przedsiębiorcę np. gdy przedsiębiorca zakupuje domek letniskowy, a na co dzień prowadzi handel częściami do samochodów.

Jakie uprawnienia mają podatnicy?

Podatnicy mają prawo złożyć korektę swoich rozliczeń w zakresie podatku od nieruchomości za wszystkie nieprzedawnione okresy podatkowe (okres przedawnienia to 5 lat), tj. począwszy od 2016 r. W pierwszej kolejności powinni więc skorygować deklarację lub informację na podatek od nieruchomości, a następnie wystąpić z wnioskiem o zwrot nadpłaconego podatku. W dokumentach podlegających korekcie, np. w deklaracji podatkowej, w odniesieniu do gruntów i budynków należy obliczyć podatek przy zastosowaniu tzw. stawki pozostałej (przewidzianej dla gruntów i budynków niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej), zamiast stawki najwyższej, właściwej dla nieruchomości związanych z działalnością gospodarczą. Natomiast w przypadku budowli możliwe jest zupełne wyłączenie ich z opodatkowania.