Zasady korzystania ze wspólnych rozliczeń w rocznych PIT

Podstawową regułą w kwestii rocznych PIT jest składanie indywidualnych zeznań. Jednak dla niektórych podatników, zobligowanych do rozliczania się z podatku dochodowego według skali podatkowej, w ściśle określonych okolicznościach ustawodawca przewidział preferencyjny sposób ustalania tej daniny.

Gdy żona rozlicza się z mężem

Prawo do rozliczenia rocznych dochodów we wspólnym zeznaniu ustawodawca przewidział w odniesieniu do małżonków dla tych z nich, którzy spełnią kilka warunków zapisanych w ustawie o pdof. Po pierwsze, tacy małżonkowie zasadniczo powinni podlegać nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Jednak i związek małżeński, i wspólność ustawowa nie musi trwać przez cały rok podatkowy, za który chcą złożyć wspólne zeznanie. Prawo do wnioskowania o ten sposób rozliczenia w rocznym PIT przysługuje bowiem małżonkom już za rok, w trakcie którego doszło do zawarcia związku małżeńskiego. Ich wspólne rozliczenie jest w tym roku możliwe, pod warunkiem że małżeństwo i wspólność majątkowa istniała do ostatniego dnia roku podatkowego.

Dla prawa do zastosowania analizowanej preferencji w rocznym zeznaniu PIT nie ma znaczenia sama forma opodatkowania stosowana do przychodów z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej osiąganych przez jednego lub obydwoje. Z opodatkowania wspólnie z małżonkiem mogą bowiem skorzystać osoby, do których mają zastosowanie przepisy art. 30c ustawy o pdof (regulujące opodatkowanie przychodów firmowych podatkiem liniowym) oraz o ryczałcie ewidencjonowanym w zakresie opodatkowania przychodów innych niż z tytułu tzw. najmu prywatnego. U takich małżonków (obojga lub jednego z nich) podstawą do wspólnego rozliczenia dochodów opodatkowanych według skali podatkowej jest złożenie z działalności gospodarczej tzw. zerowego PIT-36L lub PIT-28. To z kolei jest możliwe, gdy przez cały rok podatkowy nie osiągają oni przychodów ani nie ponoszą kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w uregulowaniach dotyczących tych form opodatkowania, oraz nie mają obowiązku lub nie korzystają z uprawnienia na podstawie tych przepisów do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów ani nie są obowiązani albo nie korzystają z uprawnienia na podstawie tych przepisów do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń. Jedynie gdy mają miejsce takie okoliczności, to wówczas - jak wynika z art. 6 ust. 8 ustawy o pdof (Dz. U. z 2025 r. poz. 163) - upoważnieni są do rozliczenia swoich dochodów opodatkowanych według skali podatkowej łącznie w małżeńskim zeznaniu.

Ważne jest także to, że dopiero gdy małżonkowie spełniają wszystkie opisane kryteria warunkujące wspólne rozliczenie z PIT, zyskują prawo do opodatkowania łącznie sumy swoich dochodów. Wniosek o wspólne opodatkowanie składają wówczas w zeznaniu, zaznaczając kwadrat w odpowiednim polu formularza PIT-36 lub PIT-37. Jego zaznaczenie jest równoznaczne z obliczeniem w nim podatku na imię ich obojga w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy ich łącznych dochodów. Według tego schematu małżonkowie mogą się rozliczyć także w sytuacji, gdy jeden z nich w roku podatkowym nie uzyskał dochodów opodatkowanych według skali podatkowej lub osiągnął je w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku.

W małżeństwie z nierezydentem

Opisane reguły sporządzania zeznań PIT małżeńskich stosuje się również do małżonków mających dla celów podatkowych miejsce zamieszkania w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub w innym państwie należącym do EOG albo w Konfederacji Szwajcarskiej (art. 6 ust. 3a ustawy o pdof). Wspólny roczny PIT mogą też złożyć małżonkowie, z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce, a drugi ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub w innym państwie należącym do EOG albo w Konfederacji Szwajcarskiej.

Wskazane osoby mogą rozliczyć swoje dochody opodatkowane według skali podatkowej we wspólnym rocznym zeznaniu, o ile osiągnęły podlegające opodatkowaniu na terytorium Polski przychody wynoszące łącznie co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego przez oboje w danym roku podatkowym. Ponadto niezbędne dla dokonania takiego rozliczenia jest udokumentowanie przez nich certyfikatem rezydencji miejsca zamieszkania dla celów podatkowych. Analizowane reguły stosuje się do nich pod warunkiem istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Na żądanie organów podatkowych podatnicy uzyskujący analizowane dochody mają również obowiązek udokumentowania wysokości całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym, przedstawiając zaświadczenie wydane przez właściwy organ podatkowy innego niż Polska państwa członkowskiego UE lub innego państwa należącego do EOG albo Konfederacji Szwajcarskiej, w którym osoby te mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Ustawa o pdof dopuszcza przy tym udokumentowanie ich innym dokumentem potwierdzającym wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w tym okresie.

Rozliczenie wdowy lub wdowca

Prawo do rozliczenia z pdof w rocznym zeznaniu na warunkach przysługujących małżonkom ustawodawca dał również niektórym wdowom i niektórym wdowcom (art. 6a ust. 1 ustawy o pdof). Wnioskować w rocznym PIT o łączne opodatkowanie dochodów małżonków, między którymi istniała w roku podatkowym wspólność majątkowa, może bowiem podatnik, który pozostawał w związku małżeńskim w roku podatkowym, a jego małżonek zmarł w jego trakcie albo po upływie, ale przed złożeniem zeznania podatkowego za ten rok.

Wdowy lub wdowcy możliwość wspólnego opodatkowania dochodów małżonków mają również w rozliczeniu za rok, w którym został zawarty związek małżeński, w przypadku śmierci drugiego z małżonków w roku zawarcia związku małżeńskiego lub w roku następnym zanim złożono zeznanie podatkowe za ten rok podatkowy.

Preferencyjne rozliczenie samotnego rodzica

Poza małżonkami na preferencyjnych zasadach w rocznych PIT-ach rozliczać się mogą także tzw. samotni rodzice. Gdy rodzic mający na gruncie pdof status osoby samotnie wychowującej dziecko lub dzieci osiąga wysokie dochody, to możliwość preferencyjnego rozliczenia w rocznym zeznaniu może okazać się sposobem na uniknięcie płacenia podatku w drugim progu podatkowym, czyli według 32% stawki. Z kolei u rodzica z niskimi dochodami wspólne rozliczenie z dzieckiem może spowodować, że podatek należny - z uwagi na wysokość kwoty wolnej od podatku (tj. 30.000 zł) - w ogóle nie wystąpi.

Prawo do sporządzenia rocznego PIT w charakterze tzw. samotnego rodzica ma opiekun prawny, który jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, co wynika z art. 6 ust. 4c ustawy o pdof. Taka osoba musi jednak faktycznie samotnie wychowywać dzieci.

Możliwość rozliczenia jako samotny rodzic ma podatnik objęty nieograniczonym obowiązkiem podatkowym, samotnie wychowujący w roku podatkowym dzieci:

1) małoletnie,

2) pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,

3) pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Polsce oraz w innym państwie.

Preferencja ta nie dotyczy jednak osób, które wychowują wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również, gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze - tzw. 800+, co wynika z art. 6 ust. 4f ustawy o pdof.

• Czasem ważne dochody dziecka

Jednym z kryteriów mających wpływ na prawo rodzica do wspólnego rozliczenia jest nieuzyskiwanie przez pełnoletnie dziecko w roku podatkowym świadczeń wskazanych w art. 6 ust. 4e ustawy o pdof. Przepis ten wskazuje, że są to:

• dochody, z wyjątkiem renty rodzinnej, podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b ustawy o pdof (czyli według skali podatkowej oraz tzw. kapitałowe opodatkowane 19% podatkiem dochodowym) lub
• przychody, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 i pkt 152 ustawy o pdof, czyli objęte tzw. ulgą dla młodych oraz ulgą na powrót,

w łącznej wysokości przekraczającej wysokość dwunastokrotności kwoty renty socjalnej określonej w ustawie o rencie socjalnej, w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego (w rozliczeniu za 2024 r. jest to 21.371,52 zł).

• Pozostałe istotne kwestie

Możliwości rozliczenia w rocznym PIT z dzieckiem nie przekreśla bezwzględnie fakt, że samotny rodzic lub dziecko, z którym się rozlicza w rocznym PIT, korzysta z opodatkowania podatkiem liniowym lub ryczałtem ewidencjonowanym niedotyczącym tzw. prywatnego najmu. Z art. 6 ust. 8 ustawy o pdof wynika jednak, że warunkiem do jego zastosowania w takim przypadku jest nieosiąganie przez cały rok podatkowy przychodów ani nieponoszenie kosztów uzyskania przychodów. Ponadto podatnik i dziecko nie mogą być zobowiązani lub uprawnieni do zwiększania lub pomniejszania podstawy opodatkowania albo przychodów, jak również zobowiązani lub uprawnieni do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń.