Rezygnacja z ZFŚS w zależności od stanu zatrudnienia

W sferze pozabudżetowej decydującą przesłanką obowiązkowego tworzenia ZFŚS jest stan zatrudnienia ustalany na 1 stycznia danego roku kalendarzowego. Pracodawcy z tej sfery, nawet jeżeli są zobowiązani do tworzenia Funduszu, mają jednak możliwość rezygnacji z niego. Warunkiem jest dopełnienie określonych formalności, które również zależą od liczebności załogi.

W dużej firmie więcej formalności

Pracodawca spoza sfery budżetowej, który na dzień 1 stycznia danego roku zatrudnia co najmniej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty generalnie jest zobowiązany tworzyć zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (art. 3 ust. 1 ustawy o ZFŚS). Taki obowiązek ciąży również na pracodawcy zatrudniającym na 1 stycznia danego roku poniżej 50, ale co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, jeżeli działająca u niego zakładowa organizacja związkowa wystąpi z wnioskiem o utworzenie Funduszu. Obarczenie wskazanych pracodawców wymogiem tworzenia ZFŚS nie zamyka im jednak drogi do rezygnacji z niego.

Podstawowym warunkiem odstąpienia od tworzenia Funduszu jest wprowadzenie postanowienia o rezygnacji z niego do przepisów zakładowych, tj. regulaminu wynagradzania lub układu zbiorowego pracy (patrz przykład aneksu). Wymaga to uzyskania zgody zakładowej organizacji związkowej. W razie braku tej organizacji, wprowadzenie postanowienia o rezygnacji z ZFŚS do układu zbiorowego pracy jest niemożliwe (stroną tego układu jest organizacja związkowa i bez jej udziału nie można zmienić układu). Jeżeli chodzi o wprowadzenie zapisu o rezygnacji z Funduszu do regulaminu wynagradzania, to w razie braku związków uzgodnień należy dokonać z przedstawicielami pracowników, wyłonionymi w sposób zwyczajowy w danym zakładzie. Ponadto trzeba mieć na uwadze, że zmiana aktu zakładowego wchodzi w życie:

• w odniesieniu do regulaminu wynagradzania - nie wcześniej niż po upływie 2 tygodni od podania zmiany do wiadomości pracowników w sposób zwyczajowo przyjęty u pracodawcy (art. 77² § 6 K.p.),
   
• w odniesieniu do układu zbiorowego pracy - najwcześniej z dniem rejestracji układu w odpowiednim rejestrze układów (art. 241¹¹ i art. 241¹² K.p.).

W przypadku "dużego" pracodawcy pozabudżetowego zobowiązanego do tworzenia Funduszu, rezygnacja z niego może nastąpić w dowolnym momencie roku kalendarzowego. Nadmieńmy, że wskazany pracodawca nie ma możliwości wypłacania świadczenia urlopowego, a co za tym idzie, nie może zrezygnować z tej formy działalności socjalnej.

Rezygnacja u "małego" pracodawcy

Pracodawcy zatrudniający na dzień 1 stycznia danego roku poniżej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty tworzą ZFŚS lub wypłacają świadczenie urlopowe na zasadzie dobrowolności. Pomimo tego ustawa o ZFŚS wymaga od nich rezygnacji z tworzenia Funduszu lub/i rezygnacji z wypłaty świadczenia urlopowego. Następuje to poprzez wprowadzenie zapisu o rezygnacji z ZFŚS i/lub z wypłaty świadczenia urlopowego do:

• układu zbiorowego pracy, jeżeli pracodawca jest nim objęty,
   
• regulaminu wynagradzania - jeżeli na dzień 1 stycznia danego roku stan zatrudnienia w zakładzie nieobjętym układem zbiorowym pracy wynosi mniej niż 50 pełnych etatów, jednak co najmniej 50 pracowników liczonych osobowo (pracodawcy zatrudniający co najmniej 50 pracowników w ujęciu osobowym są zobowiązani do tworzenia regulaminu pracy i wynagradzania).

Odrębny tryb rezygnacji z Funduszu (lub/i rezygnacji z wypłacania świadczenia urlopowego) dotyczy tych pracodawców, którzy na dzień 1 stycznia danego roku zatrudniają poniżej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty i jednocześnie poniżej 50 pracowników w ujęciu osobowym (co zwalnia ich z obowiązku tworzenia regulaminu pracy i wynagradzania). W takich firmach ogłoszenie o rezygnacji z tworzenia Funduszu (i w zależności od decyzji pracodawcy z wypłaty świadczenia urlopowego) następuje w pierwszym miesiącu danego roku, w sposób zwyczajowo przyjęty w danym zakładzie.

W informacji czy w regulaminie?

Forma rezygnacji z ZFŚS (świadczenia urlopowego) zależy od tego, czy pracodawca jest zobowiązany do tworzenia regulaminu pracy i wynagradzania. Przepisy ustawy o ZFŚS nie dają jednak odpowiedzi na to, jaki tryb rezygnacji obowiązuje pracodawców, którzy od 1 stycznia 2017 r. nie są już zobowiązani do tworzenia regulaminów, ale posiadają je z uwagi na to, że w stanie prawnym do 31 grudnia 2016 r. byli do tego zobowiązani z uwagi na zatrudnianie co najmniej 20 pracowników. W tej kwestii nasze Wydawnictwo zwróciło się z zapytaniem do resortu pracy, który uznał, że w takiej sytuacji pracodawca powinien dokonać rezygnacji przez wprowadzenie zapisu do regulaminu wynagradzania (patrz stanowisko w ramce).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.)

Ustawa z dnia 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 2191)