Pracodawca pod kontrolą inspekcji

Pracodawca w każdej chwili może zostać poddany kontroli Państwowej Inspekcji Pracy, która zweryfikuje czy przepisy prawa pracy, a w szczególności te dotyczące zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz legalności zatrudnienia, są u danego pracodawcy przestrzegane. Skutki wizyty inspektora PIP zależą od wykrytych przez niego uchybień.

Inspektor w firmie bez zapowiedzi

Kontrola PIP może rozpocząć się bez uprzedzenia, a pracodawca musi być przygotowany, że inspektorzy mogą zapukać do drzwi jego firmy o każdej porze dnia i nocy. Zasadą jest jawność przeprowadzanych czynności. Do kontroli przedsiębiorcy inspektor przystępuje bowiem po okazaniu legitymacji służbowej i upoważnienia do jej przeprowadzenia, które powinno zawierać m.in.:

• wskazanie podstawy prawnej przeprowadzenia kontroli;
   
• oznaczenie organu kontroli;
   
• imię i nazwisko, stanowisko służbowe osoby upoważnionej do przeprowadzenia kontroli oraz numer jej legitymacji służbowej;
   
• określenie zakresu przedmiotowego i podmiotowego kontroli.

Z obowiązku zgłoszenia swojej obecności inspektor jest zwolniony, jeśli uzna, że mogłoby to mieć wpływ na wynik kontroli. Dzieje się tak np. w przypadku podejrzenia, że kontrolowany podmiot mógłby podjąć działania zmierzające do ukrycia faktu nielegalnego zatrudniania pracowników. Inspektor może również rozpocząć kontrolę bez upoważnienia. W takim przypadku powinien je dostarczyć kontrolowanemu najpóźniej w terminie 7 dni.

Czynnościom kontrolnym nie wolno przeszkadzać

Zwykle przeprowadzenie czynności kontrolnych odbywa się w siedzibie kontrolowanego podmiotu oraz miejscach wykonywania jego zadań lub przechowywania dokumentów finansowych i kadrowych. Wyjątkowo jednak poszczególne czynności mogą być przeprowadzone również w siedzibie jednostki organizacyjnej PIP. W toku kontroli inspektor pracy może korzystać z określonych uprawnień (patrz ramka).

Na kontrolowanym podmiocie ciąży obowiązek współdziałania w czasie przeprowadzanej kontroli. Polega on na zapewnieniu warunków i środków niezbędnych do przeprowadzenia kontroli. W szczególności chodzi tu np. o niezwłoczne przedstawienie żądanych dokumentów i materiałów, zapewnienie terminowego udzielania informacji przez pracowników czy też udostępnienie - w miarę możliwości - osobnego pomieszczenia z odpowiednim wyposażeniem. Przeszkadzanie inspektorowi w przeprowadzeniu kontroli jest niedopuszczalne. Uniemożliwienie wejścia do miejsc, które zamierza skontrolować lub odmowa udzielenia żądanych informacji może zostać uznana przez inspektora za wykroczenie i skutkować grzywną do 30.000 zł. W skrajnych przypadkach inspektor może nawet uznać zachowanie kontrolowanego za przestępstwo z art. 225 Kodeksu karnego zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3.

Efekt kontroli w notatce lub protokole

Podsumowanie przeprowadzonej kontroli dokonywane jest - w zależności od wyników - za pomocą notatki lub protokołu pokontrolnego. Jeżeli podczas przeprowadzonej kontroli nie dopatrzono się uchybień, to inspektor dokumentuje ich wynik notatką urzędową, której treść zawiera zwięzły opis stanu faktycznego stwierdzonego w czasie kontroli. Na dokumencie tym inspektor składa podpis, a kopię notatki przekazuje podmiotowi kontrolowanemu.

Odmiennie sytuacja kontrolowanego podmiotu wygląda, jeśli inspektor sporządza protokół zawierający opis stwierdzonych naruszeń. Protokół musi zostać podpisany zarówno przez inspektora, jak i osobę reprezentującą kontrolowany podmiot. Warto jednak pamiętać, że nie ma potrzeby podpisywania protokołu kontroli od razu. Ustawa dopuszcza bowiem możliwość zgłoszenia przez kontrolowanego w terminie 7 dni od przedstawienia protokołu umotywowanych zastrzeżeń. Inspektor PIP zobowiązany jest zbadać zgłoszenie, a w przypadku stwierdzenia zasadności zastrzeżeń, powinien zmienić lub uzupełnić odpowiednią część protokołu.

W wyniku ustaleń dokonanych w toku kontroli inspektor pracy m.in.:

• wydaje decyzje m.in. nakazujące usunięcie stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie w przypadku, gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad bhp lub nakazujące wstrzymanie prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących te prace;
   
• kieruje wystąpienia i wydaje polecenia;
   
• wnosi powództwa (art. 33 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy).

W razie stwierdzenia w toku kontroli wykroczenia polegającego na naruszeniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w zakresie kontroli legalności zatrudnienia, inspektor pracy prowadzi postępowanie mandatowe lub występuje z wnioskiem do sądu o ukaranie osób odpowiedzialnych za stwierdzone nieprawidłowości. Ponadto inspektor pracy ma obowiązek niezwłocznie powiadomić o stwierdzonych w trakcie kontroli naruszeniach prawa właściwe organy, a w szczególności:

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych - o naruszeniu przepisów w zakresie ubezpieczeń społecznych;
   
• urząd kontroli skarbowej - o naruszeniu przepisów prawa podatkowego;
   
• Policję lub Straż Graniczną - o naruszeniu przepisów o cudzoziemcach;
   
• starostę - o stwierdzonych przypadkach naruszenia przez bezrobotnego lub przez podmiot kontrolowany przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
  

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 13.04.2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2012 r. poz. 404 ze zm.)