Bhp przy wykonywaniu ręcznych prac transportowych

Czy przepisy bhp określają, ile kilogramów może przenieść łącznie jeden pracownik w czasie całej zmiany roboczej?

Przepisy bhp nie określają sumarycznej liczby kilogramów, jakie pracownik może przenieść podczas jednej zmiany roboczej, a jedynie podają maksymalny, dopuszczalny wydatek energetyczny organizmu niezbędny do wykonywania pracy fizycznej związanej z podnoszeniem i przenoszeniem przedmiotów w czasie zmiany roboczej.

Przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych... (Dz. U. z 2018 r. poz. 1139), dalej rozporządzenia nakładają na pracodawcę obowiązek stosowania odpowiednich rozwiązań technicznych i organizacyjnych zmierzających do wyeliminowania ręcznych prac transportowych.

W razie braku możliwości wyeliminowania ręcznych prac transportowych, pracodawca w celu zmniejszenia uciążliwości i zagrożeń związanych z wykonywaniem tych czynności jest obowiązany organizować odpowiednio pracę i wyposażać pracowników w niezbędny sprzęt pomocniczy oraz środki ochrony indywidualnej.

Pracodawca powinien oceniać ryzyko zawodowe występujące przy ręcznych pracach transportowych, w szczególności biorąc pod uwagę:

• masę przemieszczanego przedmiotu, jego rodzaj i położenie środka ciężkości,
   
• warunki środowiska pracy, w tym w szczególności temperaturę i wilgotność powietrza oraz poziom czynników szkodliwych dla zdrowia,
   
• organizację pracy, w tym stosowane sposoby wykonywania pracy,
   
• indywidualne predyspozycje pracownika, takie jak sprawność fizyczna, wiek i stan zdrowia.

Ocena ta powinna być dokonywana przy organizowaniu ręcznych prac transportowych, a także po każdej zmianie organizacji pracy. Na podstawie oceny ryzyka zawodowego pracodawca jest obowiązany podejmować działania mające na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń.

Zgodnie z § 6 rozporządzenia, organizacja ręcznych prac transportowych, w tym stosowane metody pracy powinny zapewnić w szczególności:

• ograniczenie długotrwałego wysiłku fizycznego, w tym zapewnienie odpowiednich przerw w pracy na odpoczynek,
   
• wyeliminowanie nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego pracownika, a zwłaszcza urazów kręgosłupa, związanego z rytmem pracy wymuszonym procesem pracy,
   
• ograniczenie do minimum odległości ręcznego przemieszczania przedmiotów,
   
• uwzględnienie wymagań ergonomii.

Przepisy omawianego rozporządzenia określają różne wartości masy przedmiotów podnoszonych i przenoszonych przez jednego pracownika, nie wskazując sumarycznej liczby kilogramów, jakie pracownik może przenieść podczas jednej zmiany roboczej. W § 6 ust. 3-4 rozporządzenia wskazano jednak, że wydatek energetyczny netto niezbędny do wykonywania pracy fizycznej związanej z podnoszeniem i przenoszeniem przedmiotów w czasie zmiany roboczej nie może przekraczać dla mężczyzn 8.400 kJ, dla kobiet 5.000 kJ, a przy pracy dorywczej odpowiednio 30 kJ/min i 20 kJ/min.

W tym miejscu należy wyjaśnić, że wydatek energetyczny jest to ilość energii cieplnej produkowanej przez organizm człowieka podczas wykonywania określonej czynności, w tym związanej z podnoszeniem, trzymaniem i przenoszeniem towarów.

Wydatek energetyczny, jaki jest ponoszony przez pracownika, jest zależny od:

• masy jednostkowej przenoszonego ładunku,
   
• sposobu trzymania ładunku,
   
• odległości, na jaką ładunek ma zostać przeniesiony,
   
• szybkości chodzenia z ładunkiem,
   
• wysokości, z jakiej ma być ładunek podniesiony i na jakiej ma być ustawiony.

Te wszystkie informacje są niezbędne do oszacowania jednostkowego wydatku energetycznego dla podniesienia, przeniesienia i ustawienia konkretnego ładunku. Dysponując nimi można dokonać oceny wydatku energetycznego za pomocą metody chronometrażowo-tabelarycznej G. Lehmanna. Jest nim suma iloczynów czasu wykonywania poszczególnych czynności (w minutach) w ciągu zmiany roboczej oraz jednostkowego wydatku energetycznego (kJ/min. lub kcal/min.).

Uzyskany w ten sposób wynik można porównać z przywołanymi normatywami; dzieląc normatywną wartość wydatku energetycznego przez wydatek jednostkowy, otrzymamy wynik wskazujący ile razy pracownik w ciągu zmiany roboczej może przenieść konkretny ładunek. Na tej podstawie można ustalić ile pracownik może przenieść kilogramów w ciągu jednej zmiany roboczej.

Warto jednak przypomnieć, że omawiane wartości są nieco niższe dla kobiet w ciąży i karmiących dziecko piersią oraz dla pracowników młodocianych. Zgodnie z rozporządzeniami Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży... (Dz. U. poz. 796) oraz z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym... (Dz. U. z 2016 r. poz. 1509) wynoszą one:

• dla kobiet w ciąży - 2.900 kJ na zmianę roboczą, przy pracy dorywczej (wykonywanej do 4 razy na godzinę, jeżeli łączny czas wykonywania takiej pracy nie przekracza 4 godzin na dobę) - 7,5 kJ/minutę,
   
• dla kobiet karmiących dziecko piersią - 4.200 kJ na zmianę roboczą, a przy pracy dorywczej - 12,5 kJ/minutę,
   
• dla młodocianych dziewcząt - w odniesieniu do 6-godzinnego dobowego czasu pracy - 2.300 kJ, a w odniesieniu do wysiłków krótkotrwałych - 10,5 kJ na minutę,
   
• dla młodocianych chłopców - w odniesieniu do 6-godzinnego dobowego czasu pracy - 3.030 kJ, w odniesieniu do wysiłków krótkotrwałych - 12,6 kJ na minutę.