Pełnienie w firmie obowiązków pracownika służby bhp

W jaki sposób powinien wywiązać się z obowiązku utworzenia służby bhp pracodawca, który zatrudnia ponad 200 pracowników? Czy pracownik służby bhp może przeprowadzać instruktaż ogólny oraz szkolenia okresowe pracowników?

Mocą art. 237¹¹ § 1 K.p. na pracodawcach zatrudniających więcej niż 100 pracowników ciąży obowiązek tworzenia służby bhp, ale nie każda firma zatrudniająca 101 i więcej osób musi go realizować w ten sam sposób.

Pracodawcy zatrudniający od 100 do 600 pracowników tworzą wieloosobową lub jednoosobową komórkę, albo zatrudniają w tej komórce pracownika służby bhp w niepełnym wymiarze czasu pracy. Tak stanowi § 1 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 109, poz. 704 ze zm.), dalej rozporządzenia. Dopiero po przekroczeniu progu 600 zatrudnionych, przywołany przepis przewiduje w ustępie 4 obowiązek zatrudnienia w pełnym wymiarze co najmniej jednego pracownika służby bhp na każdych 600 zatrudnionych osób. Poza liczebnością załogi, wpływ na decyzję pracodawcy w zakresie wymiaru etatu pracownika służby bhp, powinny mieć również występujące w zakładzie warunki pracy i związane z nimi zagrożenia zawodowe, a także uciążliwość pracy (§ 1 ust. 2 rozporządzenia) oraz zapewnienie takiej organizacji i rozkładu jego pracy, by mógł w pełni zrealizować ciążące na służbie bhp zadania.

Wszystko to oznacza, że jeśli pracodawca zatrudnia między 200 a 600 pracowników, a w jego zakładzie nie występują szczególne zagrożenia zawodowe ani uciążliwość pracy i nie jest to firma wielooddziałowa, w której realizacja zadań służby wiąże się z przemieszczaniem po dużym obszarze, pracownik służby bhp może być zatrudniony na część etatu.

Zgodnie z przywołanym na wstępie przepisem art. 237¹¹ § 1 K.p., celem istnienia tej służby jest pełnienie funkcji doradczych i kontrolnych w zakresie bhp. Szczegółowy zakres działania służby został określony w § 2 ust. 1 rozporządzenia w ramach 22 punktów. Jedynym z nich, który odnosi się do zagadnienia szkoleń bhp, jest punkt 16, stanowiący o współpracy z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami, w szczególności w zakresie organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapewnienia właściwej adaptacji zawodowej nowo zatrudnionych pracowników. Z tego przepisu trudno jednak wysnuć obowiązek przeprowadzania szkoleń bhp, z wyłączeniem instruktażu ogólnego, który zgodnie z § 10 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. nr 180, poz. 1860 z późn. zm.), przeprowadza pracownik tej służby. Analizując obowiązki służby bhp warto również mieć na uwadze fakt, iż zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia, służba bhp nie może być obciążana innymi zadaniami niż wynikające z omawianego wyżej wyliczenia, a wyjątek od tej zasady dotyczy jedynie pracowników zatrudnionych przy innej pracy, wykonujących zadania służby bhp w firmach zatrudniających do 100 osób. To zaś oznacza, że "dokładanie" obowiązków w ramach zatrudnienia w służbie bhp jest sprzeczne z tym przepisem, a pracownik ma prawo odmówić ich wykonania (art. 100 § 1 K.p.).

W przypadku firm zatrudniających do 600 pracowników, w których nie występują szczególne zagrożenia wynikające z warunków pracy, ani inne okoliczności uzasadniające zatrudnienie pracownika służby w pełnym wymiarze, rozwiązaniem problemu przeprowadzania szkoleń okresowych czy instruktaży stanowiskowych przez pracownika zatrudnionego w służbie bhp, może być zmniejszenie wymiaru zatrudnienia w ramach tej służby i podpisanie odrębnej umowy na pozostałą część etatu w dziale HR (human resources - zasoby kadrowe) czy kadr. W takim przypadku w ramach zatrudnienia w służbie bhp, pracownik ten będzie realizował wyłącznie obowiązki określone w § 2 rozporządzenia, z kolei w ramach równoległego zatrudnienia poza tą służbą, pracodawca będzie mógł zlecać mu pozostałe aktywności z dziedziny bhp, które nie należą do zakresu działania tej służby.

Firma zatrudnia ponad 200 pracowników. Pracownik zatrudniony na stanowisku inspektora bhp, zgodnie z rozporządzeniem, może w ramach swoich obowiązków przeprowadzać jedynie szkolenia wstępne ogólne. Jeśli posiada zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne, zapewniające prawidłową realizację programów szkolenia, może przeprowadzać szkolenia okresowe innych pracowników na podstawie odrębnej umowy cywilnoprawnej. Wiąże się z tym jednak ryzyko próby przekształcenia takiej umowy w stosunek pracy, z uwagi na podobieństwo do obowiązków realizowanych w zakresie pracowniczego zatrudnienia. Korzystniejszym rozwiązaniem byłoby zmniejszenie wymiaru zatrudnienia w ramach służby bhp np. do 7/8 etatu oraz jednoczesne podpisanie umowy na 1/8 etatu na stanowisku np. konsultanta ds. bhp, zgodnie z którą pracownik będzie wykonywał obowiązki niemieszczące się w zakresie zadań służby.