Jak sfinansować zrównoważony rozwój z funduszy europejskich?

Zrównoważony rozwój jest wspierany ze środków europejskich pod warunkiem spełnienia kryteriów dotyczących zasady DNSH, czyli "nie czyń poważnych szkód". Jest ona oceniana w oparciu o sześć celów środowiskowych.

DNSH, czyli "nie czyń poważnych szkód"

Zrównoważony rozwój w kontekście prowadzenia działalności gospodarczej może być dofinansowany z funduszy europejskich, np. w zakresie programu krajowego Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki czy w ramach szesnastu regionalnych programów. Źródłem finansowania zrównoważonego rozwoju jest też Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności. Bez względu na to, z jakiego programu mają być dofinansowane działania inwestycyjne, np. te dotyczące początkowej inwestycji, projekt/przedsięwzięcie musi spełniać zasadę "nie czyń poważnych szkód", tzw. zasadę DNSH. Zasada ta dotyczy niewspierania działalności gospodarczej, która powoduje znaczące szkody dla któregokolwiek z sześciu celów środowiskowych (patrz tabela - Etap I). Jako znaczące szkody dla tych celów środowiskowych należy rozumieć działalność, która wyrządza poważne szkody w przypadkach określonych w art. 17 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje (...). I tak w odniesieniu do łagodzenia zmian klimatu daną działalność gospodarczą uznaje się za wyrządzającą poważne szkody, jeśli prowadzi ona do znaczącej emisji gazów cieplarnianych.

Dla adaptacji do zmian klimatu działalność wyrządza poważne szkody, gdy powadzi do nasilenia niekorzystnych skutków obecnych i oczekiwanych, przyszłych warunków klimatycznych, wywieranych na tę działalność lub na ludzi, przyrodę lub aktywa.

Zrównoważonemu wykorzystaniu i ochronie zasobów wodnych i morskich działalność gospodarcza wyrządza poważne szkody, jeżeli szkodzi dobremu stanowi lub dobremu potencjałowi ekologicznemu jednolitych części wód, w tym wód powierzchniowych i wód podziemnych, lub dobremu stanowi środowiska wód morskich.

Gospodarce o obiegu zamkniętym, w tym zapobieganiu powstawania odpadów i recyklingowi, działalność wyrządza poważne szkody, gdy prowadzi do znaczącego braku efektywności w wykorzystywaniu materiałów lub w bezpośrednim lub pośrednim wykorzystaniu zasobów naturalnych, lub do znacznego zwiększenia wytwarzania, spalania lub unieszkodliwiania odpadów, lub jeżeli długotrwałe składowanie odpadów może wyrządzić poważne i długoterminowe szkody dla środowiska.

Dana działalność wyrządza poważne szkody zapobieganiu zanieczyszczeniu i jego kontroli, jeśli prowadzi do znaczącego wzrostu emisji zanieczyszczeń do powietrza, wody lub ziemi.

Ochronie i odbudowie bioróżnorodności i ekosystemów dana działalność wyrządza poważne szkody, gdy w znacznym stopniu szkodzi dobremu stanowi i odporności ekosystemów lub jest szkodliwa dla stanu zachowania siedlisk i gatunków, w tym siedlisk i gatunków objętych zakresem zainteresowania Unii.

Ocena działalności

Wykonanie oceny zasady DNSH odbywa się dwuetapowo. W pierwszym etapie, tzw. uproszczonym, nie ma konieczności przeprowadzania merytorycznej oceny DNSH. Trzeba odpowiedzieć na pytanie: czy przedsięwzięcie nie ma wpływu lub ma nieznaczący wpływ na cel środowiskowy? W przypadku odpowiedzi twierdzącej na to pytanie stosuje się podejście uproszczone. Polega ono na podaniu krótkiego uzasadnienia braku konieczności przeprowadzania merytorycznej oceny DNSH dla danego projektu/przedsięwzięcia/inwestycji. Podejście uproszczone może być też zastosowane, gdy analizowane przedsięwzięcie jest oznaczone 100% współczynnikiem wsparcia celu klimatycznego lub środowiskowego lub znacząco uczestniczy w realizacji celów środowiskowych. W ujęciu wytycznych technicznych Komisji Europejskiej dotyczących stosowania zasady DNSH przyjmuje się, że dla wszystkich przypadków zastosowania podejścia uproszczonego udziela się odpowiedzi "NIE" w wymaganym formacie tabelarycznym wraz z podaniem uzasadnienia (patrz tabela - Etap I). W przypadku gdy przedsiębiorca choć dla jednego celu środowiskowego udzieli odpowiedzi "TAK", trzeba przejść do drugiego etapu oceny, czyli merytorycznej oceny DNSH, z zastosowaniem pytań szczegółowych (patrz tabela - Etap II). Na tym etapie zidentyfikowania potencjalnych zagrożeń dla zgodności z zasadą DNSH powinny zostać zaproponowane niezbędne środki zapobiegawcze i/lub łagodzące, niezbędne dla wdrożenia celu zapobiegania i kompensowania wszelkich znaczących szkód w odniesieniu do celów zasady DNSH. Techniczne kryteria kwalifikacji służące określeniu warunków, na jakich dana działalność gospodarcza kwalifikuje się jako wnosząca istotny wkład w łagodzenie zmian klimatu lub w adaptację do zmian klimatu, a także określeniu, czy dana działalność nie wyrządza poważnych szkód względem żadnego z pozostałych celów środowiskowych, są określone w rozporządzeniu delegowanym Komisji (UE) 2021/2139.